Uwaga! Poniższe noty biograficzne pochodzą z innych źródeł niż Polski Słownik Biograficzny. 

Paderewski Ignacy Jan, ur. 18 XI 1860, Kuryłówka (Podole), zm. 29 VI 1941, Nowy Jork, pianista, kompozytor, polityk, działacz społeczny. W 1872–78 uczył się gry na fortepianie u J. Śliwińskiego i J. Janothy, gry na puzonie oraz teorii muzyki u G. Roguskiego w Instytucie Muzycznym Warszawskim, skąd był 2-krotnie wydalany, m.in. za samowolne odbycie 1876 podróży koncertowej po prowincjonalnych miastach północnej Polski i Rosji. Po ukończeniu Instytutu (1878) podjął w nim pracę jako nauczyciel fortepianu, rozwijał również działalność koncertową (początkowo w Warszawie i innych miastach polskich, stopniowo w głównych ośrodkach europejskich) i kompozytorską. W 1881 kontynuował w Berlinie studia kompozytorskie u F. Kiela, a 1884 — u H. Urbana. Podczas pobytu w Berlinie nawiązał współpracę z firmą wydawniczą Edition Bote und G. Bock, tam też 1883 zaprezentował się na własnym koncercie kompozytorskim. Dzięki pomocy m.in. H. Modrzejewskiej, z którą 1884 wystąpił w Krakowie, zdobył środki na studia pianistyczne u T. Leszetyckiego w Wiedniu (studiował u niego z przerwami 1884–87). Poparcie Leszetyckiego i jego żony, pianistki A. Jesipowej, wykonawczyni i propagatorki kompozycji Paderewskiego, przyniosło mu 1885 nominację na profesora konserwatorium w Strasburgu. Przyjęty entuzjastycznie występ Paderewskiego w Paryżu 1888 stał się początkiem jego światowej kariery. W 1890 debiutował w Londynie (jeszcze wtedy chłodno przyjęty przez G.B. Shawa), 1891–92 odbył pierwsze tournée po Stanach Zjednoczonych. W 1897 zamieszkał w Morges (Szwajcaria). Podczas I wojny światowej przebywał głównie w Stanach Zjednoczonych, koncertując i organizując pomoc dla ofiar wojny w Polsce. Ten sam patriotyczny obowiązek skłonił go do wyjazdu do USA po wybuchu II wojny światowej. Paderewski zyskał sławę jednego z najwybitniejszych pianistów świata. Popularność, jaką zdobył, nie miała precedensu w historii muzyki. O kunszcie jego gry świadczą nieliczne zachowane nagrania na rolkach pianolowych, nagrania płytowe, także film L. Mendesa Sonata księżycowa (1936), w którym Paderewski wystąpił jako pianista.

Twórczość kompozytorska Paderewskiego, utrzymana w stylistyce neoromantycznej, plasuje go w rzędzie wybitnych twórców europejskich swego czasu; w muzyce polskiej — między Z. Noskowskim a kompozytorami Młodej Polski. Jako kompozytor Paderewski hołdował klasycznym formom (forma sonatowa, wariacje), nawiązywał do polskiej muzyki ludowej (fortepianowe Tańce polskie, Album tatrzańskie), stosował niekiedy archaizacje (popularny Menuet G-dur na fortepian). Jest autorem Symfonii h-moll zwaną Polonia (1908), Koncertu fortepianowego a-moll (1888), Fantazji polskiej na fortepian i orkiestrę (1893), utworów fortepianowych, m.in. Humoresek koncertowych (ze znanym Krakowiakiem fantastycznym), Sonaty es-moll, Wariacji i fugi es-moll, pieśni solowych (do słów A. Asnyka, Z. Krasińskiego, C. Mendesa, A. Mickiewicza), opery Manru (wystawiona Drezno 1901); współredaktor z L. Bronarskim i J. Turczyńskim Dzieł wszystkich F. Chopina (1935–40). Od 1997 są wydawane Dzieła wszystkie Paderewskiego (t. 1–12).

Działalność polityczną i społeczną rozpoczął Paderewski przed I wojną światową, łożąc m.in. znaczne sumy na cele dobroczynne i publiczne — wspomagał działalność organizacji polonijnych w USA, 1910 odsłonił w Krakowie ufundowany przez siebie Pomnik Grunwaldzki; nawiązał wówczas kontakty z R. Dmowskim; po wybuchu I wojny światowej założył wraz z H. Sienkiewiczem w Szwajcarii ® Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce i Polish Relief Fund w Londynie; zwolennik orientacji antyniemieckiej. Rozwinął ożywioną działalność na rzecz niepodległości Polski, organizując ponad 300 wieców i spotkań połączonych z koncertami; 1917–18 przedstawiciel paryskiego ® Komitetu Narodowego Polskiego w USA, uczestniczył tamże w organizowaniu polskich ochotniczych oddziałów wojskowych; I 1917 złożył prezydentowi USA memoriał o Polsce i potrzebie jej odbudowy. Przyjazd Paderewskiego do Poznania 26 XII 1918 stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania wielkopolskiego 1918–19; popierany przez KNP i ugrupowania centrowo-prawicowe, 16 I 1919 objął funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych w pozaparlamentarnym rządzie, nie utożsamiał się jednak z żadną orientacją polityczną; był delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu, podczas której dążył do przyłączenia do Polski Śląska, Gdańska, Warmii i Mazur; 28 VI 1919 podpisał traktat pokojowy z Niemcami. Krytykowany, głównie przez PSL „Piast” i konserwatystów, za podpisanie dodatkowego traktatu o ochronie mniejszości narodowych, forsowanie statutu o autonomii dla Galicji Wschodniej oraz popieranie polityki wschodniej J. Piłsudskiego — 9 XII 1919 podał się do dymisji. Od II 1920 poza krajem; 1920–21 był delegatem Polski przy Lidze Narodów; początkowo utrzymywał kontakty polityczne z Narodowym Zjednoczeniem Ludowym, następnie z Chrześcijańsko-Narodowym Stronnictwem Ludowym; po zabójstwie 1922 prezydenta G. Narutowicza odsunął się od udziału w życiu politycznym kraju. W latach 30., pod wpływem gen. W. Sikorskiego, uczestniczył w próbach tworzenia antysanacyjnej koalicji, a 1936 był współzałożycielem  Frontu Morges; IX 1937 postulował ogłoszenie amnestii, powołanie rządu zaufania narodowego i przeprowadzenia demokratycznych wyborów parlamentarnych; po wybuchu II wojny światowej kandydat na urząd prezydenta RP; od 1940 prezes Rady Narodowej w Paryżu i Londynie. Zmarł w USA, został pochowany na cmentarzu Arlington w Waszyngtonie, jego prochy sprowadzono 1992 do Polski i złożono w krypcie katedry Św. Jana w Warszawie. Przekazał Uniwersytetowi Jagiellońskiemu część swojej biblioteki i znaczne fundusze, dzięki którym 1964 wzniesiono Collegium Paderevianum. Pamiętniki (1939, wydanie polskie 1961, wydanie nowe 1992).

W 1941 w Chicago powstało Muzeum Paderewskiego, 1978 w Morges — Société Paderewski, 1988 w Paryżu — Association Paderewski, 1974 w Krakowie — Ośrodek Dokumentacji Życia i Twórczości Paderewskiego; działają jego muzea w Warszawie (od 1988) i Kąśnej Dolnej.

Cz. Halski Ignacy Jan Paderewski. Dzieje wielkiego Polaka i wielkiego Europejczyka, Londyn 1964;

A. Piber Droga do sławy. Ignacy Paderewski w latach 1860–1902, Warszawa 1982;

M.M. Drozdowski Ignacy Jan Paderewski. Zarys biografii politycznej, wyd. 3 Warszawa 1986;

M. Perkowska Diariusz koncertowy Ignacego Jana Paderewskiego, Kraków 1990;

Warsztat kompozytorski, wykonawstwo i koncepcje polityczne Ignacego Jana Paderewskiego, red. W. Marchwica, A. Sitarz, Kraków 1991;

H. Lisiak Paderewski. Od Kuryłówki po Arlington, Poznań 1992.

Treść powyższego biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).

Nota biograficzna opracowana w ramach programu  NIEPODLEGŁA

Ignacy Paderewski (1860-1941), pianista, wirtuoz, kompozytor, polityk, przedstawiciel Komitetu Narodowego Polskiego w Stanach Zjednoczonych, prezydent rady ministrów i minister spraw zagranicznych, delegat Polski na konferencję pokojową w Paryżu, współinicjator opozycyjnego wobec rządów piłsudczyków tzw. Frontu Morges, podczas II wojny światowej przewodniczący Rady Narodowej RP.

Ignacy Paderewski urodził się 18 listopada 1860 roku w Kuryłówce na Podolu. Od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia muzyczne, które zaowocowały nauką w latach 1872-1878 w warszawskim Instytucie Muzycznym, gdzie studiował grę na fortepianie. Po ukończeniu szkoły został w niej zatrudniony jako wykładowca, a sam wciąż rozwijał swe umiejętności. Dotknięty tragedią rodzinną – śmiercią żony, Paderewski wyjechał w roku 1881 na Zachód, aby dalej się kształcić i doskonalić swój warsztat. Był i koncertował m.in. w Berlinie, Strasburgu, Paryżu oraz Londynie, ponadto komponował. Jego operę „Manru” wystawiono 14 lutego 1902 roku w słynnej Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Międzynarodowa sława uczyniła z niego ambasadora sprawy polskiej w świecie, z czego Paderewski zdawał sobie sprawę i coraz częściej fakt ten wykorzystywał.

W 1910 roku odsłonięto w Krakowie ufundowany przez Paderewskiego Pomnik Grunwaldzki autorstwa Antoniego Wiwulskiego. Podczas uroczystości, w których uczestniczyły tłumy Polaków ze wszystkich zaborów, pianista wygłosił mowę zawierającą wątek niesprawiedliwości rozbiorów i potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego. Od tego momentu polityka nie przestawała już towarzyszyć Paderewskiemu. Podczas I wojny światowej zaangażował się wraz z Henrykiem Sienkiewiczem w działalność szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Jednak największe zasługi dla niepodległości Polski oddał na gruncie amerykańskim. Przebywając w Stanach Zjednoczonych i korzystając ze swej ogromnej popularności Paderewski lobbował za sprawą polską wśród tamtejszych decydentów, mając dostęp nawet do administracji prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona. Być może to właśnie za jego sprawą w zaprezentowanych 8 stycznia 1918 roku „Czternastu punktach” Wilsona znalazł się postulat „stworzenia niepodległego państwa polskiego”. Od sierpnia 1917 roku Paderewski związał się z utworzonym w Lozannie przez Romana Dmowskiego Komitetem Narodowym Polskim, zostając jego przedstawicielem w USA.

Powrót do Polski Paderewskiego i jego pobyt w Poznaniu był jedną z przyczyn wybuchu 27 grudnia 1918 roku powstania wielkopolskiego, a jego współpraca z Józefem Piłsudskim i objęcie funkcji Prezydenta Rady Ministrów, dały możliwość porozumienia pomiędzy Naczelnikiem Państwa a Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu. Paderewski w swym rządzie pełnił również funkcję ministra spraw zagranicznych. Był też delegatem Polski na paryską konferencję pokojową, zakończoną podpisaniem traktatu wersalskiego. Od końca 1919 roku, gdy upadł jego rząd, Paderewski odsunął się od polityki, wracając do muzyki. Z czasem jednak stanął on wraz z gen. Władysławem Sikorskim na czele opozycyjnego wobec piłsudczyków tzw. Frontu Morges, którego nazwa pochodziła od szwajcarskiej posiadłości Paderewskiego. W czasie II wojny światowej myślano o Paderewskim jako o prezydencie Polski na uchodźstwie, ostatecznie jednak stanął na czele Rady Narodowej RP. Zmarł 29 czerwca 1941 roku.

Autor: dr Krzysztof Kloc