Kryński Jan (1811–1890), działacz lewicy Wielkiej Emigracji, członek Rady Generalnej I Międzynarodówki. Ur. 20 III we wsi Prażmów w woj. mazowieckim. Pochodził prawdopodobnie z drobnej szlachty. Był studentem Uniw. Warsz. Dn. 29 VII 1830 r. zaciągnął się jako ochotnik do 3. p. strzelców konnych i brał udział w wielu bitwach powstania listopadowego. Dosłużył się stopnia podporucznika. Po upadku powstania przybył do Francji. W r. 1834 uczestniczył w wyprawie sabaudzkiej; przebywał w Bernie i Genewie, gdzie został aresztowany. Po zwolnieniu przeniósł się do Londynu. Dn. 15 VIII 1834 r. wraz z S. Worcellem występował wśród założycieli sekcji Londyn Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP), która pozostawała pod wpływem T. Krępowieckiego i A. K. Pułaskiego. Po skreśleniu go za radykalizm z listy Ogółu londyńskiego przeniósł się w jesieni t. r. na wyspę Jersey i zgłosił akces do sekcji St. Hélier TDP. Wyuczył się rzemiosła szewskiego, założył własny warsztat, który pozwalał mu nie tylko utrzymać rodzinę, ale i wspomagać rodaków (jako szewc zarobkował do lat osiemdziesiątych). Dn. 25 IV 1835 r., wraz z całą sekcją, został skreślony przez Centralizację z TDP, m. in. za występowanie przeciwko nadawaniu towarzystwu zbyt scentralizowanego charakteru. Jako członek Komisji Przygotowawczej Gromady Humań (St. Hélier na wyspie Jersey) stał się jednym ze współtwórców Ludu Polskiego. Później należał do Gromady Grudziąż. Ok. r. 1839 powrócił do Londynu. Wraz z S. Worcellem zorganizował londyński oddział Gromady Grudziąż. Działał w Ogóle londyńskim i w l. 1841–4 (styczeń) w Gromadzie Praga, której przez pewien czas sekretarzował. W Londynie współpracował z Z. Świętosławskim, pomagał mu w pracach wydawniczych. Dn. 24 III 1844 r. podpisał Ustawy Kościoła Powszechnego Zenona Świętosławskiego.
Dn. 5 I 1843 r. K. został wybrany do komisji Stowarzyszenia Braterskiej Pomocy w Londynie i w r. 1845 został jego sekretarzem. Nawiązał bliższe kontakty z czartystami. Stał się na całe półwiecze jedną z czołowych postaci Polonii londyńskiej. Zwalczał konsekwentnie A. Czartoryskiego i jego zwolenników oraz Tow. Literackie Przyjaciół Polski. Toteż K. Szulczewski w liście do Dudley Stuarta 1 IV 1853 r. pisał o K-m: «Z zawodu szewc… wdowiec z kilkorgiem dzieci, które utrzymuje swoją pracą. Znajome panie, które korzystają z jego usług, mówią o nim dobrze jako o świetnym rzemieślniku… Nie mogę mu nic zarzucić poza tym, że w polityce dotyczącej naszego kraju jest okropnym łotrem i lubi się wśród Polaków popisywać groźnymi przemówieniami». W l. 1853–5 K. należał do Rady Najwyższej «Tow. Emigracji Polskiej zasad gminowładnospołecznych», które ogłosiło program socjalizmu agrarnego i idealizowało gminę starosłowiańską. W r. 1855 K. wszedł w skład sekcji polskiej rewolucyjnego Komitetu Międzynarodowego, który w r. 1856 przekształcił się w Stowarzyszenie Międzynarodowe. Z jego sekcji polskiej wyłoniła się Gromada Rewolucyjna (GR) Londyn. We wrześniu 1856 r. K. został jej sekretarzem. GR Londyn nawiązywała do tradycji Ludu Polskiego z lat trzydziestych, wysuwała program utopijno-komunistyczny, liczyła na powstanie ludowe jako drogę do wyzwolenia Polski. W GR Londyn K. współpracował z Z. Świętosławskim i L. Oborskim. Oborskim opiekował się do końca jego życia. Działalność gromady zamarła w r. 1861.
W przededniu powstania styczniowego K. wszedł w skład różnych organizacji jednoczących emigrację (m. in. w r. 1861 był członkiem Komitetu Polskiego Narodowego Zjednoczenia w Anglii). W okresie powstania 1863 r. należał do Delegacji Emigracji Polskiej oraz Komitetu Polskiego w Wielkiej Brytanii i Irlandii, które prowadziły propagandę na rzecz powstania i wysyłały ochotników do kraju. Działalność ta zbliżyła K-ego z grupą założycielską I Międzynarodówki. Od 31 X 1865 r. do 1867 był członkiem jej Rady Generalnej; jedno z wydań Manifestu Inauguracyjnego I Międzynarodówki opatrzone jest jego podpisem. K. pozostał w kręgu I Międzynarodówki po lata siedemdziesiąte, ale nie wyróżnił się w niej szczególniejszą aktywnością. W l. 1865–7 był K. związany z Sekcją Przedstawiającą TDP w Londynie, w l. 1866–70 należał do Zjednoczenia Emigracji Polskiej, był sekretarzem jej Gminy Centralnej Londyńskiej. Obracał się w kręgu E. Bealesa, przewodniczącego angielskiej narodowej Ligi Niepodległości Polski i Ligi Reformy. W r. 1872 był jednym ze współtwórców trzeciej organizacji, nawiązującej do tradycji gromad Ludu Polskiego z lat trzydziestych – Związku Ludu Polskiego. Przez pewien czas był jego sekretarzem. Dn. 3 V 1874 r. wraz z W. Wróblewskim podpisał Adres Wychodźców Polskich do Narodu Angielskiego przeciwko wizycie Aleksandra II w Londynie, potępiający politykę caratu. W r. 1875 na łamach zuryskich „Wici” bronił kontaktów swojej organizacji z takimi przedstawicielami rewolucjonistów europejskich, jak K. Marks, F. Engels czy komunardzi L. Frankel i P. O. Lissagaray. Pisał m. in.: «Jeżeli – stosownie do programu naszych działań – zapraszamy na obchody reprezentantów rozmaitych rewolucyjnych stronnictw, dając tym próbki ich sympatii dla Polski, to nie idzie za tym, abyśmy mieli swój program narodowy zmieniać i przyczyniać się do jakiegoś tam urojonego rozdziału sił stronnictwa narodowo-postępowego» („Wici” 1875 nr 2 s. 22). Do końca swoich dni pozostał K. czołową postacią polskiego socjalizmu utopijnego, był czynny w niemal wszystkich zawodowych i samopomocowych organizacjach polskich w Londynie, m. in. w Tow. Robotników Polskich; jeszcze w r. 1888 działał w Tow. Polskim w Londynie. W r. 1887 przestał pracować jako szewc i wystąpił o pensję emerytalną Instytucji «Czci i Chleba». Zmarł w Londynie 9 IV 1890 r.
Tyrowicz M., Towarzystwo Demokratyczne Polskie, 1832–1863, W. 1964; – Borejsza J. W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Brock P., Z dziejów Wielkiej Emigracji w Anglii, W. 1958 s. 100; Ciołkoszowa L., Ciołkosz A., Zarys dziejów socjalizmu polskiego, Londyn 1966 I; Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, Tor. 1966; Katz H., Robotnicy angielscy wobec powstania styczniowego, Ł. 1964; Koberdowa I., Pierwsza Międzynarodówka i lewica Wielkiej Emigracji, W. 1964; Złotorzycka M., Działalność Związku Ludu Polskiego w Anglii 1872–1877, „Niepodległość” R. 13: 1936; – Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 roku i pierwszych lat emigracji, Oprac. E. Sawrymowicz, Kr. 1966; Borejsza J. W., W kręgu wielkich wygnańców 1848–1895, W. 1963; Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832–1851, Wyd. L. Krawiec, w: Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej, Buenos Aires-Paryż 1963 I; Lista emigrantów polskich w W. Brytanii, Wyd. Paszkiewicz, tamże, 1964 II; Pierwsza Międzynarodówka a sprawa polska. Materiały i dokumenty, Pod red. H. Katza, W. 1964; Romaniukowa F., Dalsze dokumenty do historii Gromady Rewolucyjnej Londyn, „Przegl. Hist.” 1960 z. 3; Sprawozdanie z czynności zarządu Instytucji Czci i Chleba, 1887 nr 31 s. 43; – „Bull. Polonais Littéraire Scientifique et Artistique” 1890 nr 46 s. 120; „Głos Wolny” 1863–70; Korespondencje z l. siedemdziesiątych w: „Gaz. Narod.”, „Dzien. Pol.”, „Dzien. Pozn.”; – B. Czart.; B. Jag.; B. PAN w Kr.: rkp. nr 3659, 6420; B. Pol. w Paryżu: Akta Zjednoczenia Emigracji Polskiej (sygn. tymczasowa 485–488), Cmentarzyk Towarzystwa Historyczno-Literackiego; Muz. A. Mickiewicza w Paryżu: Vol. 1066.
Jerzy W. Borejsza