Stępniowski (Stępniewski) Józef (1887–1945), śpiewak, reżyser operowy.
Ur. 13 III w Gorlicach, był synem Jana i Janiny (Joanny) z Kamińskich.
O latach szkolnych S-ego oraz jego studiach brak informacji; wiadomo tylko, że w r. 1913 przebywał w Mediolanie, gdzie kształcił głos u (?) Castellana. W l. 1915–19 występował w Operze Krakowskiego Tow. Operowego w Teatrze im. Juliusza Słowackiego; w r. 1917 miał tam swój debiut operowy. Początkowo śpiewał w partiach lirycznych (Pinkerton w „Madamie Butterfly” G. Pucciniego, Kazimierz w „Hrabinie” Stanisława Moniuszki) i charakterystycznych (Pedrillo w „Uprowadzeniu z seraju” W. A. Mozarta, Waszek w „Sprzedanej narzeczonej” B. Smetany). W r. 1919 wykonywał partię Tadeusza w prapremierze (14 VIII) „Doli” Bolesława Wallek-Walewskiego. Wg krytyki miał «niezbyt fascynującą barwę głosu, nadrabiał niezwykłą muzykalnością, znajomością dużej ilości partii operowych i interesującą grą sceniczną» (M. Drobner). Ponownie wystąpił na scenie krakowskiej 3 IX 1921 jako Kazimierz w premierze „Hrabiny”, a 17 XI t.r. jako Jontek w „Halce” Moniuszki. W r. 1922 śpiewał na tej scenie partię Manrico w „Trubadurze” G. Verdiego (18 II), Stefana w „Strasznym dworze” Moniuszki (12 IX), Tomka w „Sprzedanej narzeczonej” (26 X), Rudolfa w „Cyganerii” Pucciniego (2 XII); spektakl ten był zarazem jego debiutem reżyserskim w Krakowie. W r. 1923 pojawił się w podwójnej roli wykonawcy i reżysera w „Nizinach” E. d’Alberta (1 II, jako Pedro) i „Opowieściach Hoffmanna” J. Offenbacha (11 VIII, jako Hoffmann); reżyserował też „Lohengrina” R. Wagnera (3 III) oraz wystąpił w partii Ryszarda w „Balu maskowym” Verdiego (25 V).
W sezonie 1923/4 związał się S. z wileńskim zespołem operowym Teatru na Pohulance pod dyrekcją Franciszka Rychłowskiego; na inaugurację sezonu operowego wyreżyserował po raz pierwszy w Wilnie „Straszny dwór” Moniuszki (18 IX 1923) «ku naszej chwale a zadowoleniu publiczności» (list do Stanisława Bursy z t.r.), w którym jak zwykle wystąpił w roli Stefana. Kolejne opery wyreżyserowane w Wilnie to „Madama Butterfly” (6 X t.r., obsadził zwyczajowo partię Pinkertona), „Eugeniusz Oniegin” P. Czajkowskiego (26 X, wystąpił jako Leński), „Sprzedana narzeczona” (16 XI, śpiewał partię Waszka), „Bal maskowy” (24 I 1924, ponownie w roli Ryszarda), „Opowieści Hoffmanna” (23 II t.r., jako Hoffmann), „Carmen” G. Bizeta (15 IV, jako Don José). Wykonał też partię księcia Mantui w „Rigoletcie” Verdiego (premiera 19 XII 1923). Od 21 VII do 7 VIII 1924 występował gościnnie z lwowskim Zespołem Artystów Opery i Operetki. W sezonie 1924/5 pojawił się w składzie solistów Opery Poznańskiej w rolach Stacha w „Krakowiakach i Góralach” Karola Kurpińskiego, Grabca w „Goplanie” Feliksa Nowowiejskiego, Don Basilia w „Weselu Figara” Mozarta i Fentona w „Wesołych kumoszkach z Windsoru” O. Nicolaia, które też reżyserował, podobnie jak „Otella” Verdiego. W l. 1926–31 był w składzie zespołu, a także reżyserował spektakle operowe w Teatrze Polskim w Katowicach.
Gdy w r. 1931 reaktywowano Operę w Krakowie, S. został zaangażowany jako sekretarz Teatru im. Słowackiego i sekretarz Opery. Wyreżyserował „Barona Cygańskiego” J. Straussa (premiera 25 IV 1932), a jako śpiewak występował w partii Jontka w „Pomście Jontkowej” Wallek-Walewskiego (1932) i Pedrilla w „Uprowadzeniu z seraju” Mozarta (22 II 1933). W l. 1932–3 nazwisko S-ego było również wymieniane wśród zespołu aktorskiego Teatru im. Stefana Żeromskiego na Żoliborzu w Warszawie. W sezonie 1934/5 był ponownie obecny w Krakowie, gdzie przygotował „Mignon” A. Thomasa, a także śpiewał partie: Don Joségo w „Carmen” Bizeta, Leopolda w „Żydówce” J. F. Halévy’ego, Sinodala w „Demonie” A. Rubinsteina, Eryka w „Holendrze tułaczu” Wagnera oraz był reżyserem „Strasznego dworu”. Ostatnim spektaklem reżyserowanym przez S-ego na scenie krakowskiej był „Werther” J. Masseneta (kwiecień 1939). Funkcję sekretarza Teatru im. Słowackiego sprawował S. do kwietnia 1940, po czym został usunięty przez władze okupacyjne. Zmarł w Krakowie 10 IX 1945, pochowany został 14 IX na cmentarzu Rakowickim. S. był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1929).
O rodzinie S-ego brak informacji.
Fot. w: B. Jag., sygn. IF 2169, 2170, [Loeweastark J.] Orlicz M., Polski teatr współczesny, W. 1935; – Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Słown. Teatru Pol. (jako Stępniewski, błędna data ur. 1883); – Frankowska B., Teatr im. Żeromskiego w Warszawie 1932–1933, „Pam. Teatr.” 1962 nr 2; Kraków Muzyczny 1918–1939, Red. M. Drobner, T. Przybylski, Kr. 1980 (fot.); Poskuta-Włodek D., Trzy dekady z dziejów sceny, Kr. 2001; Sobański M., Teatr Polski na Śląsku 1922–1939, Kat. [b.r.w.] (fot.); Świtała T., Opera Poznańska 1919–1969, P. 1973; Wieniec jubileuszowy Franciszka Rychłowskiego 1902/3 – 1927/8, Wil. 1928; Wilno teatralne, Red. M. Kozłowska, W. 1998; – „Dzien. Pol.” 1945 nr 220, 229 (nekrologi S-ego); – B. Jag.: sygn. 7532 III (listy S-ego do Stanisława Bursy), sygn. 8981 III; Muz. Teatr. w W.: Afisze teatr.; Paraf. rzymskokatol. Narodzenia NMP w Gorlicach: Metryka chrztu S-ego; USC w Kr.: Skrócony odpis aktu zgonu S-ego.
Jacek Chodorowski