INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Zofia Sokolnicka     

Zofia Sokolnicka  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sokolnicka Zofia (1878–1927), działaczka społeczno-polityczna, posłanka na Sejm. Ur. 15 V w Krakowie, była wnuczką Tadeusza (zob.), córką Stanisława, właściciela dóbr pod Częstochową, i Stanisławy z Moszczeńskich (1850–1919), którzy osiedlili się w Poznaniu; miała siostry Mariannę Stanisławę i Lucynę, nauczycielki i działaczki społeczne.

S. po r. 1890 ukończyła Wyższą Szkołę Żeńską Anny i Anastazji Danyszównych w Poznaniu. Następnie wyjeżdżała na krótkie pobyty do Krakowa, gdzie uzupełniała wykształcenie. Od r. 1894 działała w powstałym w Poznaniu oficjalnie Tow. Przyjaciół Wzajemnego Pouczania Się oraz Opieki nad Dziećmi «Warta»; na jego tajnych kompletach prowadziła naukę języka polskiego i historii. W ramach utworzonego w r. 1905 stow. «Straż» w Poznaniu organizowała odczyty, wieczornice, obchody rocznicowe oraz wycieczki do Krakowa i Lwowa. W r. 1913 współtworzyła Tow. Kursów Naukowych, które organizowało na terenie Wielkopolski wykłady polskich uczonych ze Lwowa i Krakowa. Była także współorganizatorką m.in. Czytelni dla Kobiet, «Lutni», Towarzystw Czytelni Ludowych, «Znicza» – Spółki do Organizowania Polskiego Przemysłu Domowego, Związku Kobiet pracujących w przemyśle, handlu i służbie domowej. W r. 1909 należała do założycieli Zjednoczenia Polskich Kobiecych Towarzystw Oświatowych w Rzeszy Niemieckiej, które w formie federacji skupiało 32 związki. W l. 1909–19 prowadziła wraz z siostrami Lucyną i Marią pensjonat dla dziewcząt. Latem urządzała wycieczki krajoznawcze i kolonie letnie w Poznaniu dla młodzieży polonijnej z Niemiec. Kierowała młodzież na studia do polskich wyższych uczelni w Galicji, organizowała kursy dla nauczycieli, wydała tajnie wraz z Marią Brownsfordówną podręcznik dla nauczycieli pt. Jak uczyć dzieci czytać i pisać po polsku. Z myślą o potrzebach starszej młodzieży ze szkół wydziałowych nie objętej tajnym nauczaniem założyła Biuro Porady Rodzicielskiej. Razem z ks. Kazimierzem Malińskim współdziałała w założeniu i następnie w prowadzeniu Tow. Opieki Rodzicielskiej, które pełniło rolę tajnego kuratorium szkolnictwa polskiego.

W r. 1903 S. została przyjęta do konspiracyjnej Ligi Narodowej (LN). Z ramienia LN pełniła opiekę nad tajnymi organizacjami młodzieżowymi: Filomatami i Filaretami, Tow. Tomasza Zana i żeńską organizacją harcerek im. Emilii Plater (1912). W czasie pierwszej wojny światowej wyjeżdżała do Szwajcarii i Francji jako emisariuszka z tajnymi instrukcjami i informacjami dla działaczy Narodowej Demokracji. Dzięki fenomenalnej pamięci uczyła się na pamięć przekazanych jej informacji i instrukcji. W dn. 26 I – 2 II 1917 uczestniczyła w zjeździe polityków polskich z udziałem m.in. Romana Dmowskiego w Lozannie. Współpracowała też później z Komitetem Narodowym Polskim (KNP) w Paryżu. Była delegatem Poznania na Polski Sejm Dzielnicowy (3–5 XII 1918 w Poznaniu), który wybrał ją do Naczelnej Rady Ludowej (NRL). Pracowała w Komisji Szkolnej dla spolszczenia szkolnictwa, przewodniczyła Komisji dla Szkolnictwa Średniego Żeńskiego przy Wydz. Szkolnym NRL, zasiadała w Komisji Szkolnej przy Radzie Ludowej w Poznaniu. W styczniu 1919 wysłana została przez NRL do KNP w Paryżu, dokąd przedostała się przez ogarnięte zamętem rewolucyjnym Niemcy, aby przekazać informacje o sytuacji w zaborze pruskim.

W r. 1919 S. współtworzyła w Poznaniu Komitet Niesienia Pomocy dla Wilna i Lwowa, wchodziła w skład Komisji Organizacyjnej Narodowej Organizacji Kobiet (NOK) w Poznaniu, po czym wybrana została do Rady Naczelnej NOK w Warszawie. Uczestniczyła w zjeździe Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego (SDN) w dn. 23 IV 1919 w Poznaniu i wyznaczona została do rozmów z innymi partiami centro-prawicowymi przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego 1 VI 1919 na terenie Wielkopolski i Pomorza. Wybrana została do Sejmu Ustawodawczego w Poznańskim Okręgu Wyborczym. W Sejmie brała udział w Komisji Opieki Społecznej i Komisji Oświatowej. W okresie wojny polsko-sowieckiej weszła w skład Komitetu Narodowego Służby Kobiet w Poznaniu i delegowana została do Rady Obrony Państwa w Warszawie. Brała udział w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku, zasiadała we władzach Koła Przyjaciół Związku Harcerstwa Polskiego w Poznaniu i Koła Naukowo-Literackiego tamże (1920).

W r. 1922 została S. wybrana do Sejmu RP I kadencji w okręgu nr 34 (m. Poznań) z listy nr 8: Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Brała udział m.in. w Komisji Spraw Zagranicznych i Oświatowej. Na plenarnych posiedzeniach Sejmu referowała m.in. projekty ustaw o pomocy naukowej i materialnej dla młodzieży, o rozwoju szkół wyższych i nauki, o polepszeniu bytu i pracy naukowej profesorów szkół wyższych, o zmianie ustawy o szkolnictwie akademickim, o kwalifikacjach potrzebnych do nauczania w szkołach średnich. Była współtwórczynią 20 ustaw. W l. 1922–7 przemawiała na plenarnych posiedzeniach Sejmu 18 razy, zgłosiła 26 interpelacji i wniosków. W swym sprawozdaniu za r. 1924 rektor Uniw. Pozn., dziękując za pomoc finansową różnym władzom, wymienił z imienia i nazwiska tylko S-ą wśród «wypróbowanych Uniwersytetowi przyjaciół i orędowników». Na wiosnę 1926 zaniemogła na zdrowiu (wcześniej już cierpiała na kalectwo wzrokowe). Jako jedyna kobieta została powołana do Organizacji Obrony Państwa, którą utworzono w Poznaniu, aby przeciwstawić się zamachowi majowemu Józefa Piłsudskiego w r. 1926. Uczestniczyła jeszcze w Zgromadzeniu Narodowym w Warszawie, oddając głos na kandydującego na stanowisko prezydenta woj. poznańskiego Adolfa Bnińskiego.

S. opublikowała m.in. prace: O pracy tajnej Towarzystwa Tomasza Zana pod jarzmem pruskim. Kilka wspomnień (W. 1921), O polską naukę (P. 1922), Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie (W. 1924), W 25. rocznicę męczeństwa dzieci polskich we Wrześni (Wyd. 2, P. 1926). Zmarła 27 II 1927 w Poznaniu. W pogrzebie brało udział ok. 20 posłów i senatorów. W Sejmie żegnał ją marszałek Sejmu Maciej Rataj, przy grobie – Marian Seyda; pochowana została na cmentarzu przy ul. Towarowej w Poznaniu, a po likwidacji cmentarza prochy przeniesiono na cmentarz Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha.

S. rodziny nie założyła.

Pośmiertnie utworzono w Poznaniu Fundusz im. Zofii Sokolnickiej, którego środki przeznaczono na rzecz Tow. Pomocy Naukowej dla Dziewcząt. Do 5 III 1927 zebrano na ten cel 1 800 zł. W r. 1973 Miejska Rada Narodowa nadała nazwisko S-iej ulicy w dzielnicy Podolany w Poznaniu.

 

Mościcki – Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 249 (fot.), 250–1, 465, 468; Rzepecki, Sejm 1919, s. 234 (fot.), 236, 276, 284; Wielkopolski słownik biograficzny, W.–P. 1981; Żychliński, III 254; Cmentarz zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu, P. 1982; – Dworecki Z., Poznań i poznaniacy w latach Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, P. 1994; tenże, Rada Ludowa na miasto Poznań 1918–1919, „Kron. m. Poznania” 1981 nr 1 s. 32; Dzieje Wielkopolski. Lata 1793–1918, Pod red. W. Jakóbczyka, P. 1973 II; Jakóbczyk W., Studia nad dziejami Wielkopolski, P. 1967 III; Kaczmarek Z., Zbiorowy portret Poznaniaków w Naczelnej Radzie Ludowej, „Kron. m. Poznania” 1998 nr 4 s. 29–36 (fot.), 40; Kobieta w Sejmie, W. 1928 s. 8–11, między s. 52–3 (fot.); Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Powstanie wielkopolskie 1918–1919, Pod red. Z. Grota, P. 1968; Seyda M., Polska na przełomie dziejów, P. 1927; Terej J. J., Idee, mity, realia, W. 1971 s. 111; Trzeciakowski L., Pod pruskim zaborem 1850–1918, W. 1973; – Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, W. 1988 I 258–9; Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, P. 1918 s. 92, 106; Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za rok szkolny 1923/24 za rektoratu prof. dra Zygmunta Lisowskiego, P. 1925 s. 21; Pamiętnik I. Zjazdu Niepodległościowców byłej Dzielnicy Pruskiej w Poznaniu, 14 stycznia 1934 r., Pod red. M. Jabczyńskiego, P. 1935 s. 64, 66, 68; Rataj M., Pamiętniki, W. 1965; Spraw. Dyrekcji Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi, Lucyny Sokolnickiej w Poznaniu za lata 1919–1929, P. 1930 s. 4, 18–20; Zakrzewski Z., Ulicami mojego Poznania, P. 1985; – „Awangarda” 1927 nr 3 s. 5; „Gaz. Warsz. Poranna” 1927 nr 59; „Głos Wpol.” 1974 nr 212; „Kron. m. Poznania” 1927 nr 1 s. 101–2 (Z.Z., Śp. Zofia Sokolnicka); „Kur. Pozn.” 1919 nr 95, 98, 1927 nr 94 s. 1 (fot.), 2, nr 95 s. 1, nr 96 s. 4, 10, nr 97 s. 1, nr 98 s. 4, nr 99 s. 1, nr 100 s. 2, nr 102 s. 2, nr 124 s. 9, 1928 nr 518 s. 7, 542 s. 18, 1929 nr 294 s. 7; „Młoda Polska” 1927 nr 4; „Świat” 1927 nr 11 s. 20 (fot.), nr 12 s. 22 (fot. pogrzebu); „Światowid” 1927 nr 11 s. 13 (fot.); – AAN: Centralna Agencja Polska w Lozannie; Referat Administracyjny nr 6 (sprawy personalne S-ej); AP w P.: Kartoteka ewidencji ludności, Akta Prezydium Policji sygn. 3693; B. Jag.: rkp. 7532 III k. 41–42.

Zygmunt Kaczmarek

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.