Sokołowski Zygmunt, krypt. Z. S. (1880–1932), adwokat, dziekan warszawskiej Rady Adwokackiej, redaktor „Palestry”. Ur. 9 IV w Warszawie.
Po ukończeniu V Gimnazjum w Warszawie w r. 1898, studiował S. przez dwa lata w Institut Supérieur de Commerce w Antwerpii. Następnie rozpoczął studia prawnicze na Uniw. Warsz., ale w związku ze strajkiem szkolnym w Król. Pol., ukończył je w Odessie w r. 1907. W r.n. został pomocnikiem adwokata przysięgłego, a w r. 1913 – adwokatem przysięgłym w Warszawie. W czerwcu 1914 wziął udział w I zjeździe adwokatów polskich we Lwowie. Wkrótce zyskał sobie opinię zdolnego obrońcy, podjął też pracę w wydz. prawnym Banku Handlowego w Warszawie i publikował w „Gazecie Sądowej Warszawskiej”. W r. 1915 wszedł w skład zarządu spółki akcyjnej «Tow. Wydawnicze», utworzonej przez Jakuba Mortkowicza i Teodora Toeplitza.
Po wprowadzeniu w Polsce odrodzonej samorządu zawodowego adwokatów, S. został w r. 1919 wybrany przez I zgromadzenie walne adwokatów Izby Warszawskiej na członka stołecznej Rady Adwokackiej. W r. 1920, podczas wojny polsko-sowieckiej, zgłosił się ochotniczo do WP i, po kursie w szkole podchorążych, pracował w Wojskowym Korpusie Sądowym. W r.n. współzałożył koło warszawskie Związku Adwokatów Polskich (ZAP) i wszedł do jego zarządu. Stał się jednym z najbardziej popularnych obrońców warszawskich, specjalizując się w prawie cywilnym i handlowym; jedną z jego mów obrończych pt. Stosunek adwokata do klienta włączono do zbioru „Mowy sądowe” (W. 1926 II). Pracował również jako radca prawny Banku Handlowego. Uczestniczył intensywnie w pracach Rady Adwokackiej, w której zasiadał stale (z wyjątkiem wymaganych przez statut jednorocznych przerw między trzechletnimi kadencjami), sprawując w niej funkcje: członka Sądu Dyscyplinarnego i Komisji Egzaminacyjnej (od r. 1919), kierownika seminarium dla aplikantów, przewodniczącego komisji zapomogowej i skarbnika (1921/2). Dwukrotnie w l. 1923–4 obierano go wicedziekanem Rady. W r. 1924, w inauguracyjnym numerze organu adwokatury warszawskiej – „Palestra”, ogłosił artykuł pt. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów – posłów i senatorów; 7 XII t.r. na Nadzwycz. Walnym Zgromadzeniu ZAP przedstawił referat o stanie adwokatury w byłym zaborze rosyjskim. W r. 1925/6 był dziekanem Rady. W maju 1925 uczestniczył w zjeździe prawników czechosłowackich w Brnie, a w dn. 26–28 IX t.r. w III Ogólnym Zjeździe Adwokatów Polskich w Poznaniu, gdzie został wybrany na członka Zarządu Głównego ZAP. W r. 1926 objął redakcję „Palestry”. Jednocześnie nadal działał jako wicedziekan Rady (1927–9), w r. 1929/30 po raz drugi jej dziekan i znów wicedziekan w r. 1931/2. Z osobą S-ego związane były, w mniejszym lub większym stopniu, wszystkie działania Rady w tym okresie: starania o wykształcenie zawodowe aplikantów adwokackich, zabiegi o podniesienie poziomu egzaminu adwokackiego, wprowadzenie bezpłatnych konsultacji adwokackich dla niezamożnej ludności, współdziałanie z adwokaturami miast prowincjonalnych, opracowanie wewnętrznych regulaminów i instrukcji. Był też przedstawicielem adwokatury w komisjach egzaminacyjnych dla aplikantów sądowych i urzędników prokuratorii, z nominacji ministra sprawiedliwości. Uczestniczył w pracach Komisji Kodyfikacyjnej nad projektem jednolitej ustawy o ustroju adwokatury. Działał także w Tow. Prawniczym Warszawskim.
S. nie będąc zaangażowany bezpośrednio w działalność polityczną, miał jednak krytyczny stosunek do rządów sanacji. W r. 1930 w imieniu Koła Prawników Polskich (KPP), w którego zarządzie zasiadał, potępił proces «brzeski» wytoczony przez obóz rządzący politykom opozycji, nazywając go «gwałtem […] zadanym sumieniu publicznemu i moralności» (Sprawa Brześcia, „Palestra” nr 12). Również Rada Adwokacka, współkierowana przez S-ego zwróciła się wówczas do władz w obronie tych uwięzionych, którzy byli prawnikami. Jesienią 1931, po wniesieniu przez rząd pod obrady sejmu projektu ustawy o adwokaturze, zagrażającego niezawisłości i samorządności adwokatury, przygotował w obronie tych zasad specjalny numer „Palestry”, w którym zebrał głosy wybitnych prawników, poprzedzając je własną szerszą pracą pt. Reforma ustroju adwokatury (nr 10–11). Gdy władze w drodze represji zamknęły KPP, S. w grudniu 1931 współzałożył nowe Stow. Prawników Polskich i został wybrany jego wiceprezesem. Zmarł nagle (udar mózgu) 12 III 1932 w Zakopanem, pochowany został 17 III na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 15-6-11); pogrzeb odbył się na koszt Izby Adwokackiej warszawskiej.
S. był żonaty z Janiną z Łukasiewiczów (Łukaszewiczów), 2.v. Ernstową (zm. 3 V 1967), jedną z pierwszych kobiet-adwokatów w Polsce. Z małżeństwa tego miał dwóch synów: Leona Leszka (23 VIII 1908 – 24 XI 1968), absolwenta Uniw. Warsz. (1931), adwokata w Warszawie, sekretarza Kolegium Rzeczników i Sędziów Dyscyplinarnych Izby Adwokackiej tamże, uczestnika drugiej wojnie światowej, który następnie osiadł na emigracji w Wielkiej Brytanii, i Tadeusza (17 VI 1910 – 25 VI 1970), również absolwenta Uniw. Warsz. (1932), który prowadził od r. 1933 wydział prawny Banku Francusko-Polskiego, po r. 1947 zajmował się jego likwidacją; potem reprezentował francuskie interesy prawne w Polsce (m.in. ambasady Francji), za co otrzymał w r. 1965 francuskie odznaczenie Grand Maître de l’Ordre National du Mérite.
Fot. S-a w: „Tyg. Ilustr.” 1926 nr 26 s. 475; Karykatura żony S-ego w: Szwajcer J. (Jotes), Ze wspomnień karykaturzysty, W. 1960 s. 109; – Bibliogr. Warszawy (dot. syna S-ego, Leona Leszka); Burakowski T., Bibliografia adwokatury polskiej 1919–1932, W. 1934; Hoesicka bibliogr. prawn., 1918–1928, Zestawił S. Łoza, W. 1930; Słown. Pracowników Książki Pol.; Almanach Woreyda 1929/30, W.; Lista adwokatów okręgu sądu apelacyjnego w Warszawie, W. 1919 s. 10; Lista urzędowa adwokatów Izby Adwokackiej warszawskiej, W. 1926; Cmentarz Powązkowski w Warszawie. Materiały Inwentaryzacyjne, W. 1992 II; – Janczewski S., Zygmunt Sokołowski (w 30-lecie śmierci), „Palestra” 1962 nr 3–4 s. 158–60; Ponikowski C., Ćwierćwiecze Związku Adwokatów Polskich we Lwowie 1911–1936, W. [1936] s. 37, 83, 153, 162–3; – Sprawozdania Rady Adwokackiej w Warszawie za l. 1925–32, W.; Sprawozdanie Rady Adwokackiej w Warszawie za r. 1931–1932, W.; – „Gaz. Sądowa Warsz.” 1928 nr 22; „Palestra” 1932 s. 70, 80–1; „Prace Tow. Prawniczego w Warszawie” R.: 1931 s. 9; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1932: „Czas. Adwokatów Pol.” nr 3–4, 5–6, „Gaz. Sądowa Warsz.” nr 13 (L. Nowodworski), „Gaz. Warsz.” nr 84B, „Głos Prawa” nr 2–3, „Kur. Warsz.” nr 76 (wieczorny), 78 (poranny), 86 (niedzielny dod. ilustr., fot.), „Palestra” nr 3/10 s. 83–90; – B. Pol. w Londynie: Kartoteka B. Jeżowskiego (wpis dot. syna S-ego, Leona Leszka); Muz. Adwokatury Pol. przy Naczelnej Radzie Adwokackiej w W.: Mater. dot. syna S-ego, Tadeusza.
Andrzej A. Zięba