Grabowski Adam Jan Pius Wacław (1827–1899), agent obozu białych w powstaniu styczniowym. Ur. 5 V w Łukowie (pow. Oborniki), syn dyrektora Tow. Ziemstwa Kredytowego, Józefa, i Klementyny z Wyganowskich. Wychowany w środowisku konserwatywnym i ugodowym, zdał maturę i studiował prawo (1846–8) w Berlinie, czas rewolucji 1848 r. odsłużył w wojsku pruskim. Dymisjonował się w r. 1849, mianowany w r. 1852 podporucznikiem landwehry, w r. 1854 królewskim kamerjunkrem. W r. 1853 ożenił się z Jadwigą Lubomirską. Po ruinie majątkowej ojca mieszkał zrazu w dobrach białoruskich teścia, później w Warszawie. W przededniu powstania styczniowego miał posadę w Tow. Żeglugi Parowej, był ścigany przez wierzycieli i nie miał dobrej opinii w swym środowisku.
W jesieni 1862 r. dał jakąś sumę na założenie tajnej drukarni grupie Janczewskiego, frondującej przeciw Komitetowi Centralnemu; działał zapewne z ramienia białych, wyznaczony dla penetrowania organizacji powstańczej. 3 III 1863 r. wyjechał do Krakowa, jako jeden z agentów Kronenberga, w akcji montowania białego Rządu Narodowego. Przy powołaniu na dyktatora Langiewicza grał samozwańczo rolę pełnomocnika Komitetu Centralnego. Zdemaskował go po kilku dniach Bobrowski; G. zasłonił się jednak formalnymi poleceniami, jakie wystawił mu członek Komitetu Centralnego i uczestnik intrygi, L. Królikowski. Biali krakowscy zmusili S. Bobrowskiego do pojedynku z G-im, w którym G. zastrzelił przeciwnika 12 IV w Łaszczynie pod Rawiczem. G. zbiegł przed karą władz narodowych do Wiednia, a policja austriacka internowała go w Innsbrucku. W r. 1866 G. wstąpił jako ochotnik do armii austriackiej i w stopniu podporucznika walczył pod Sadową. W r. 1878 osiadł w majątku Rachów w Lubelskiem; przez kilka lat zostawał pod nadzorem policji. Są ślady, że zabiegał o jakąś rehabilitację zwracając się, zresztą bez skutku, do T. Okszy Orzechowskiego i Wł. Platera. Zmarł 11 XII 1899 r. w Brixen w Tyrolu; zostawił trzy córki: 2 zakonnice i trzecią za Hieronimem Lubeckim.
Fot.: Polska, jej dzieje i kultura, III; – Boniecki, Borkowski, Almanach, błękitny; Uruski; Żychliński, XXIII; – Lewak A., Zbiory rapperswilskie, W. 1929; Szelągowski A., Polska, jej dzieje i kultura, III; Baranowski I., Pamiętniki, P. 1923; Bentkowski W., Notatki osobiste, Mat. do historii powstania 1863–4, Lw. 1890 II 14 n.; Berg M. W., Zapiski o polskim powstaniu, Kr. 1899, III 11 n.; Bobrowski T., Pamiętniki, Lw. 1900 II 456 n.; Giller A., Historia powstania narodu pol., Paryż 1867 I 43 n., 280 n.; Janowski J. K., Pamiętniki, Lw. 1923; Kronenberg L., Listy do M. Waligórskiego, Wr. 1955; Łukaszewski J., Zabór pruski w czasie powstania stycz., Jassy 1870, 288 n.; Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, Wyd. St. Kieniewicz, Wr. 1956; – Papiery rodzinne, B. Ossol. rkp. 4220, 4227.
Stefan Kieniewicz