Orzeszko Antoni h. Pobóg (ok. 1743–1771), marszałek piński konfederacji barskiej. Był synem Ludwika, podkomorzego pińskiego, dziedzica dóbr Wińcze i Załozie oraz współwłaściciela Hlinny, Osowca, Osowicz i Owzicz w pow. pińskim. O. związany politycznie, podobnie jak i ojciec, z Czartoryskimi, podpisał 18 IV 1763 manifest przeciwko ufundowanemu przez Karola Radziwiłła Trybunałowi Lit. W r. 1764 posłował z pow. pińskiego na sejm elekcyjny i z ojcem podpisał wybór na króla Stanisława Poniatowskiego. Zachęcony przez Pułaskich, O. w ciągu lata 1769 organizował w Pińszczyźnie posiłki dla konfederacji barskiej. Zanim jednak zdołał zebrać większy oddział zbrojny, został w połowie lipca rozproszony przez J. Drewicza. Niezrażony tym, zawiązał w Pińsku, najprawdopodobniej 3 VIII, w nie znanych bliżej okolicznościach, konfederację pow. pińskiego, której został marszałkiem. Z pomocą regimentarza Borejszy (Ignacego lub jego brata Michała) zrekrutował kilkuset ludzi oraz zagarnął stojący w Pińsku regiment gwardii konnej szefostwa Michała Grabowskiego. Już jednak ok. 8 VIII został rozbity przez A. Suworowa pod Janowcem (koło Pińska, własność Orzeszków). Było to na drodze marszu Suworowa z Mińska do Warszawy w dn. 5–17 VIII pierwsze jego spotkanie z konfederatami. Z 350 ludźmi przedarł się O., niepokojony przez inne oddziały rosyjskie, w kierunku Włodzimierza Wołyńskiego, by połączyć się z Kazimierzem Pułaskim. Odtąd przez kilka miesięcy prowadził z nim wspólną partyzantkę. We wrześniu O., jako jedyny wówczas z marszałków litewskich uczestniczący w walkach zbrojnych, wziął udział w drugiej wyprawie Pułaskich na Litwę. Szedł przez Zamość, Łęcznę i Łomazy. Tu O-ce i K. Pułaskiemu nie powiodło się opanowanie pułków Józefa Bielaka i Aleksandra Koryckiego. Pościg za nimi O-i z 200 konfederatami pińskimi zakończył się jego porażką, zadaną mu 7 IX pod Sławatyczami (nad Bugiem) przez płka K. Rönnego. O. z Pułaskim przeszli 8 IX pod Pratulinem na prawy brzeg Bugu. Obozowali pod Syczykami, a następnie (9 IX) skierowali się przez Czernawczyce na wchód ku Kobryniowi. Otaczani jednak przez kilka kolumn rosyjskich, już 11 IX zaczęli wycofywać się po wschodniej stronie Bugu na południe. Dn. 13 IX O. brał udział w przegranej pod Orzechowem, a 14 IX, po przeprawieniu się przez Bug, w drugiej bitwie pod Włodawą, również zakończonej dotkliwą klęską. Z resztą rozbitków schronił się na pograniczu węgierskim do obozu Pułaskiego pod Grabiem i niewątpliwie brał z nim udział w jesiennej partyzantce 1769 r. na Podkarpaciu.
Dn. 18 XI przybył O. do Bielska i z dwoma konsyliarzami Michałem Domańskim i Horbaczewskim zasiadł w świeżo utworzonej Radzie Najwyższej. W styczniu 1770 przeniósł się do Preszowa, nowej siedziby Generalności. Dn. 28 I został powołany do komisji sześciu dla zlustrowania i zaprzysiężenia oddziałów K. Pułaskiego, Józefa Miączyńskiego i in. Z czasem dał się przekonać do polityki Teodora Wessla i stał się jego gorącym orędownikiem na posiedzeniach plenarnych Rady Najwyższej. Wielokrotnie popierał wnioski opozycji wesslowskiej, zwłaszcza w sprawie wejścia Generalności do kraju. Ubolewał nad postępowaniem większości, torpedującej wszelkimi sposobami przedkładane przez opozycję najbardziej nawet «patriotyczne sposoby do wzmocnienia sił narodowych… Na wiatr słowa idą – pisał do Wessla 20 III 1771 – a skutku wziąć nigdy nie mogą». W marcu O. wyróżniony został przez bawiącego w Preszowie Ch. F. Dumourieza jako jeden ze zdolniejszych i bardziej subordynowanych komendantów. Otrzymał nominację na zastępcę (subalterna) generalnego komendanta wojsk litewskich oraz dowództwo nad korpusem 400 Litwinów. W połowie kwietnia pośpieszył do obozu, bezpośrednio pod rozkazy Dumourieza. Wziął udział w wiosennej kampanii 1771 r. W bitwie pod Lanckoroną 23 V zajmował lewe skrzydło, na które nastąpił główny atak Suworowa. Otoczony wiernymi towarzyszami O. walczył do końca; zginął nie przyjmując pardonu, skłuty spisami kozackimi. Pochowany został w kościele parafialnym w Lanckoronie. Nie był żonaty.
Uruski; Żychliński, VIII 303, 349, 352; – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8; Kraushar A., Losy Miączyńskiego, Pet. 1902 s. 20, 32–3, 35; Petrov A., Vojna Rossii s Turcjej i polskimi konfederatami s 1769–1774 god, Pet. 1874 I 248, III 194; Petruszewski A., Generalissimus kniaz’ Suvorov, Pet. 1884 s. 102; – Dumouriez Ch. F., Pamiętniki, P. 1865 s. 24, 32, 65, 67; Elektorów poczet; Konfederacja barska. Wybór tekstów, Kr. 1928 s. 60, 138; Vol. leg., VII 68, 130, 136, VIII 489; – „Thornische Wöchentliche Nachrichten” 1769 s. 333, 347, 357, 364; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V 1054, 1575, 5429, 7796, 10959 (korespondencja O-i); Arch. Państw. w Kr.: Zbiory Sanguszków 649 s. 179–180; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów, Teki Wessla 134, 268, 269 (Korespondencja O-i), 279 (Korespondencja O-i), 300; B. Czart.: rkp. nr 837 s. 9–10, 99, nr 3470 s. 389, nr 3865 s. 153–154; B. Jag.: rkp. 3049, 6648, 6666, 6672; B. Ossol.: rkp. nr 3035 s. 40–41, 48, nr 4585 s. 439–440, 777.
Wacław Szczygielski