Nakwaski Cyprian h. Prus II (1748–1822), starosta wyszogrodzki, poseł na sejmy. Był synem Klemensa (1720–1801) i Zuzanny z Gembartów (1730–1802), bratem Franciszka Salezego (zob.). Ojciec Klemens, elektor Stanisława Augusta w r. 1764, podkomorzy wyszogrodzki od r. 1766, kawaler Orderu Św. Stanisława, prezydujący jeszcze na wyszogrodzkim sejmiku lutowym 1792 r., na którym wyrażono mu wdzięczność, że aż do «podeszłej starości» pełnił «z chwałą swoją» funkcje obywatelskie. Pochowany został z żoną w ufundowanym przez siebie kościele w Kępie Polskiej nad Wisłą w woj. płockim, gdzie syn Franciszek wystawił mu pomnik. N. miał dobra w ziemi wyszogrodzkiej, a ponadto w woj. łęczyckim majętności: gosławską w pow. orłowskim (Gosławice, Wola Gosławska, Oszkowice, Drogusza i Zdziary) oraz bialską w pow. łęczyckim (Biała, Warszyce i Ciosny). W l. 1766–8 kształcił się w Szkole Rycerskiej w Warszawie. Ojciec, najbliższy kolega z ławy sejmowej stolnika Poniatowskiego, a później gorliwy stronnik Stanisława Augusta, nie zezwolił synowi na udział w konfederacji barskiej, a w latach siedemdziesiątych wyrobił mu u króla godność szambelana (nie wykazana u Magiera). W r. 1780 posłował N. z ziemi wyszogrodzkiej na sejm warszawski. W dniu otwarcia (2 X) wszedł w skład deputacji poselskiej do króla i senatu z powiadomieniem o wyborze marszałka. Dn. 3 XI zabierał głos w sprawie aukcji wojska, proponując zwiększyć je «choć do 50 000». Również z ziemi wyszogrodzkiej był posłem w r. 1784. Wysunięty przez prymasa, N. wybrany został 18 VIII 1788 jako kandydat dworu na posła na sejmiku łęczyckim. T. r. król nadał mu starostwo grodowe wyszogrodzkie, będące równocześnie jednym z najbardziej dochodowych starostw na Mazowszu, a 7 IX 1789 odznaczył go Orderem Św. Stanisława. W ciągu pierwszej kadencji Sejmu Czteroletniego był N. wyrazicielem poglądów i dążeń Stanisława Augusta. Na sesji 12 I 1789 występował jako obrońca Rady Nieustającej (co znalazło swój wyraz w napiętnowaniu m. in. N-ego w „Wierszu po skasowaniu Rady Nieustającej”. W dniu 3 V 1791 należał do przeciwników projektu Konstytucji.
Dn. 26 XII 1780 poślubił w Słubicach (w ziemi gostyńskiej) Teklę Mikorską, córkę Józefa (zob.). Pozostawił syna Józefa, bezdzietnego, i Anatola (żyjącego w r. 1845), dziedzica dóbr Gosławice.
Portrety N-ego i jego żony Tekli pędzla K. Wojniakowskiego (1795), oraz portret syna Anatola pędzla J. Gładysza (1815) w Muzeum Diecezjalnym w Płocku; – Estreicher; Niesiecki; Uruski; Łoza, Kawalerowie; – Dihm J., Trzeci maj, Kr. 1932 s. 17; Konopczyński W., Geneza i ustanowienia Rady Nieustającej, Kr. 1917; Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, „Przegl. Hist.” T. 51: 1960 s. 347; Mrozowska K., Szkoła Rycerska, Wr. 1961; Nowak (Nowak-Dłużewski) J., Satyra polityczna Sejmu Czteroletniego, Kr. 1933; Smoleński W., Ostatni rok Sejmu Wielkiego, Kr. 1896; Sobczak T., Zmiany w stanie posiadania dóbr ziemskich w województwie łęczyckim od XVI do XVIII wieku, „Roczniki Dziej. Społ. i Gosp.” T. 17: 1955 s. 184; – Ciąg dalszy kalendarzyka narodowego i obcego na r. p. 1792, (W.) s. 415, 493; Diariusz sejmu… 1780, W. 1780 s. B2, 5, 402; Diariusz sejmu… 1791, I cz. 1 s. b2; Nakwaski F., Pamiętnik życia mego, „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963; – AGAD: Arch. Roskie LXV/14, Arch. Skarbu Kor. Oddz. 48 nr 64: Lustracje dymów woj. łęczyckiego 1790; B. Czart.: rkp. 886 s. 283–290; B. PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, Lauda łęczyckie; – Informacja ks. Ksawerego Ziemieckiego z Orszymowa.
Wacław Szczygielski