Podwysocki (Wysocki) Jakub Farat (Ferhad) h. Ostoja (ok. 1515–ok. 1577), dworzanin królewski, tłumacz turecki, rotmistrz. Pochodził z drobnej rodziny szlacheckiej z ziemi lwowskiej. Prawdopodobnie był synem Marcina, który wraz z bratem stryjecznym Fiedką wrócił z niewoli tureckiej przed 19 X 1524, w dniu tym bowiem bracia otrzymali potwierdzenie aktu nadania w dziedziczną własność wsi Podwysokie w pow. lwowskim. Nie wiemy, czy P. przebywał w niewoli wraz z ojcem i stryjem i nauczył się języka tureckiego. W maju 1539 został popisany w chorągwi rotmistrza Stanisława Pierśnickiego: brał więc t. r. udział w walkach z Tatarami i może dopiero wtedy dostał się do niewoli. W r. 1547 odnajdujemy P-ego na dworze królewskim Zygmunta Starego. W rachunkach królewskich figuruje z pocztem sześciokonnym jako Jakub Wysocki. Wraz z innymi wysłanymi na Podole dworzanami królewskimi brał zapewne udział w zbrojnej demonstracji obrony potocznej za Bracławiem, która skłoniła Turków do zaniechania budowy twierdzy Balaklej na Dzikich Polach. P. był jednocześnie tłumaczem tureckim, co oznaczało, że język turecki znał tylko praktycznie, a nie potrafił odczytywać listów pisanych alfabetem arabskim. Nie był też zatrudniony w kancelarii królewskiej, lecz używany w charakterze przystawa w poselstwach wysyłanych do Turcji. W grudniu 1549 towarzyszył z czterokonnym pocztem Janowi Taranowskiemu, w r. 1550 pełnił obowiązki przystawa w przygotowaniu do spotkania komisji polsko-tureckiej, która miała załatwić sprawę odszkodowań za najazdy Pretwicza na posiadłości tureckie nad Morzem Czarnym. Wraz z czauszem tureckim Mustafą jeździł wówczas do Białogrodu, gdzie prowadził wstępne pertraktacje z sandżak-bejem nikopolskim Ahmedem, mającym rokować ze strony tureckiej. W dokumentach tureckich został wymieniony wówczas z przydomkiem Farhad. Imię takie nosił sługa sandżakbeja silistryjskiego Osman-szaha, wojewoda białogrodzki, silistryjski i tehiński, który w r. 1542 posłował do Polski. Nie wydaje się jednak prawdopodobne, aby był on identyczny z P-m i aby można było tym samym wnioskować, iż P. pełnił urząd wojewody w czasie swego pobytu w Turcji. Przemawia przeciw temu dworska i dyplomatyczna służba P-ego oraz fakt, iż nie znał on alfabetu arabskiego. Pełniący zaś w Turcji obowiązki wojewody, czyli urzędnika skarbowego, musiał dobrze znać alfabet arabski. W polskich źródłach występuje P. z przydomkiem brzmiącym: Ferrati, Ferrato i Farat. Po zburzeniu w r. 1551 przez Tatarów zamku bracławskiego, w okresie wzrostu napięcia na granicy mołdawskiej, co spowodowało rozbudowę stanu liczebnego jazdy potocznej, P. otrzymał list przypowiedni na zaciąg stukonnej chorągwi husarskiej, która została popisana 27 VI 1552 we Lwowie. Wraz z nią P. osłaniał odbudowę Bracławia w lecie 1552, a następnie wziął zapewne udział w interwencji mołdawskiej hetmana Mikołaja Sieniawskiego mającej na celu osadzenie na tronie hospodarskim Aleksandra VI Lapuşneanu. Ponownie chorągiew P-ego została zapewne zaciągnięta pod koniec r. 1554. Po raz ostatni spotykamy P-ego w szeregach jazdy potocznej w grudniu 1563. Tym razem został popisany tylko jako towarzysz z pocztem dwunastokonnym w dwustukonnej chorągwi stolnika lwowskiego Prokopa Sieniawskiego. W czerwcu 1564 zjechał ze swym pocztem z chorągwi Sieniawskiego, udając się na Litwę. Czy faktycznie walczył na froncie litewsko-moskiewskim, nie wiadomo, bowiem jest to już ostatnia odnaleziona wzmianka źródłowa o P-m.
W r. 1548 P. występował jako dziedzic dóbr Podwysokie, leżących na południowy wschód od Brzeżan, w dorzeczu Dniestru i Lipicy w pow. lwowskim. P. zmarł przed r. 1578, w którym właścicielami Podwysokiego byli już m. in. Iwan, syn Michajły, i Iwan syn Waśki Podwysoccy. Nie wiemy nic o żonie P-ego, prawdopodobnie nie miał też potomstwa.
Brat P-ego Aleksy był towarzyszem jazdy potocznej w l. 1542–3, a syn Aleksego Wojciech był tłumaczem z języka węgierskiego przy węgierskiej rocie hajduckiej kaszt. gnieźnieńskiego i hetmana nadwornego Jana Zborowskiego w r. 1580.
Estreicher; Słown. Geogr. (Podwysokie); Paprocki; Katalog dokumentów tureckich, W. 1959 s. 75–8, 118–19; – Kolankowski L., Roty koronne na Rusi i Podolu, „Ziemia Czerwieńska” T. 1: 1935 s. 165–6; Tomczak A., Z dziejów stosunków polsko-tureckich za Zygmunta Augusta, w: Księga pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, W. 1958 s. 451; – Akta grodz. i ziem., X; Matricularum summ., IV 4591; Memoriał Bernarda Pretwicza do króla z 1550 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., W. 1960 VI cz. 2 s. 346–7; Rej M., Zwierciadło, Wyd. J. Czubek i J. Łoś, Kr. 1914 II; Źródła Dziej., XVIII; – AGAD: ASW 85 nr 36 k. 44, nr 58 k. 57–60, nr 59 k. 39–42, nr 62/3 k. 7, 11, ASW 86 nr 17 k. 25–26, ASK II nr 20 k. 4, Rachunki królewskie ASK/1 nr 149 A k. 74, 85, nr 152 k. 209, 257, 268, Rach. poselstw 4 k. 29, Metryka Kor. t. 38 k. 117, libri legationum 14 k. 17, Arch. Kor. Dz. turecki t. 119, 127–129, Dz. tatarski t. 54.
Marek Plewczyński