Jan III Sobieski, ur. 17 VIII 1629, Olesko k. Lwowa, zm. 17 VI 1696, Wilanów, król polski od 1674, syn Jakuba, kasztelana krakowskiego i Zofii Teofili z Daniłowiczów, wnuczki hetmana S. Żółkiewskiego, brat Marka Sobieskiego. Od 1648 uczestnik walk z Kozakami, Tatarami, Szwecją, Moskwą i Turcją; przez małżeństwo (1665) z Marią Kazimierą związał się ze stronnictwem dworskim; podczas rokoszu Lubomirskiego czynnie poparł króla; od 1665 marszałek wielki koronny, od 1666 hetman polny koronny; 1667 odniósł zwycięstwo nad Kozakami i Tatarami pod Podhajcami; od 1668 hetman wielki koronny; po abdykacji Jana II Kazimierza stał na czele partii francuskiej przeciwnej Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu (konfederacja szczebrzeszyńska); 1672 nie zdołał przeszkodzić najazdowi tureckiemu i traktatowi buczackiemu; 1673 odniósł zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem; utorowało mu ono drogę na tron polski po śmierci Wiśniowieckiego. W czasie swego panowania starał się wzmocnić władzę królewską i powściągnąć samowolę magnacką; dostrzegając zagrożenie ze strony Brandenburgii, Prus oraz cesarstwa dążył do zmiany polskiej polityki zagranicznej przez zawarcie pokoju z Turcją, poprawy stosunków z Rosją i wspólnego wystąpienia z Francją i Szwecją przeciw Brandenburgii w celu odzyskania Prus Książęcych (traktat jaworowski). Atakowany przez opozycję magnacką odstąpił jednak od tych planów. W 1683 podpisał traktat przyjaźni z Austrią i rozgromił wojska tureckie oblegające Wiedeń (wiedeńska odsiecz), następnie kontynuował wojnę z Turcją w ramach Ligi Świętej; 1686 zawarł niekorzystny pokój z Rosją (tzw. traktat Grzymułtowskiego). Znakomity wódz, śmiały i przewidujący polityk, mecenas sztuki (Wilanów), autor Listów do Marysieńki (wybór 1962).

Z. WÓJCIK Jan III Sobieski 1629–1696, Warszawa 1983.

Treść biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).