INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Jerzy Puttkamer h. Bradacice      Fragment podpisu pułkownika Jerzego Puttkamera pod listem w kolekcji Listy do Józefa Zaremby (1772). Vol. 1 - w zbiorach Biblioteki Kórnickiej PAN - źródło kopii cyfrowej: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa (wbc.poznan.pl).
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Puttkamer Jerzy h. Bradacice (zm. po 1806), pułkownik w. lit., konfederat barski, sędzia grodzki żmudzki. Był synem Kazimierza, sędziego ziemskiego żmudzkiego, i Bystramówny, młodszym bratem Jacka Antoniego (zob.).

Związał się P., podobnie jak i jego brat Jacek, z rodziną Sapiehów. Już na początku lat sześćdziesiątych występował w stopniu pułkownika wojsk lit. i generał-adiutanta Aleksandra Sapiehy, hetmana polnego lit. Gdy w r. 1763 Sapieha poróżniony przy otwarciu Trybunału z Karolem Radziwiłłem opuszczał Wilno, to Marcin Judycki, klient radziwiłłowski zaatakował kawalkadę towarzyszącą hetmanowi i jadącego na jej czele P-a «kańczugiem bez żadnej racji niewinnie obił». W r. 1764 P. podpisał z księstwem żmudzkim elekcję Stanisława Poniatowskiego. W r. 1767 został mostowniczym rosieńskim i urząd ten pełnił do r. 1784. Był w r. 1769 deputatem na Trybunał Lit. Do konfederacji barskiej przystąpił najprawdopodobniej na wiosnę 1771, gdy Szymon Kossakowski przedsięwziął wyprawę na Litwę. Już niewątpliwie w kwietniu jako pułkownik konfederacji żmudzkiej na czele samodzielnego oddziału zbrojnego wziął udział w wielkim rajdzie Kossakowskiego wokół granic W. Ks. Lit., a następnie wycofał się wraz z nim wzdłuż granicy pruskiej na Mazowsze. Dn. 31 X uczestniczył P. w przegranej bitwie pod Lipinami koło Przasnysza. Z pomocą Władysława Mazowieckiego przeprawił się w pierwszej dekadzie listopada z całą partią lit. przez Wisłę pod Tokarami koło Płocka. Dn. 12 XI P. rozłożył się obozem w Koźminie (w woj. kaliskim) i 14 t. m. zawiadomił o tym Józefa Zarembę. Pomagał wówczas Katarzynie z Sapiehów Sapieżynie w obejmowaniu majętności koźmińskiej i radolińskiej, które były własnością jej brata Piotra, woj. smoleńskiego (zm. 25 I 1771), a do których wnosiła pretensję również jej bratowa Joanna z Sułkowskich Sapieżyna. Także w interesie Katarzyny Sapieżyny P. osłaniał przed Prusakami dobra Koźmin i strzegł je przed zajazdem, do którego przygotowywał się Piotr Radoliński. Wezwany przez Kossakowskiego, ruszył 22 XII «śpiesznym marszem» ku fortecy jasnogórskiej. Wraz z Kazimierzem Pułaskim brał wówczas udział w działaniach, które miały na celu osłonę Jasnej Góry i Lanckorony. Dn. 11 I 1772 powrócił P. na swe poprzednie leże do Koźmina. Mimo trudności aprowizacyjnych w wyniszczonym kraju potrafił P. utrzymać w swym oddziale wyjątkową karność i subordynację; dziedzicom i administratorom oraz kupcom wystawiał rewersy zabezpieczając ich należności na swych dobrach lit.

Dn. 9 II 1772 opuścił P. Koźmin i w ramach podjętej 20 II przez Kossakowskiego i Pułaskiego wyprawy dywersyjnej wziął udział w wycieczce w stronę Dukli, by paraliżować linie komunikacyjne Rosjan i odciągnąć część ich wojsk od Krakowa. Przez cały marzec i pierwszą połowę kwietnia P. zatrudniony był w akcjach, które miały na celu odciążyć broniących się na Wawelu konfederatów. Uczestniczył w próbie wprowadzenia konwoju żywności i lekarstw na Wawel (11, 13, 14 III). Przez koniec kwietnia i cały maj P. brał udział w okolicach Krosna i Rzeszowa w działaniach «dywizji» lit., aż do jej rozpadu w wyniku poddania się części konfederatów (12 VI). Należał on do drugiej jej części, rozbitej pod Kamieniem koło Leżajska i z resztą rozproszonych szukał ocalenia w okolicznych lasach, a następnie schronił się w Głogowie na dworze Marii z Branickich Lubomirskiej, starościny bolimowskiej. Wydany 14 (?) VI przez lokaja księżnej, osadzony został najpierw w Kolbuszowej, a następnie (ok. 26 VI) w więzieniu lwowskim, w którym przesiedział 7 tygodni. Dzięki staraniom Teresy z Pociejów Humieckiej, stolnikowej kor., i jej pomocy pieniężnej, został zwolniony z aresztu, a ponadto otrzymał paszport od władz austriackich. Mimo to, i mimo złożonego recesu, w drodze do domu został 13 VIII w Brześciu Lit. aresztowany, a następnie zaprowadzony do Słonimia. Stąd miał być w końcu sierpnia odesłany do Smoleńska, punktu zbornego konfederatów zsyłanych na Syberię. Niewątpliwie tego uniknął, gdyż nie figuruje na liście sybiraków. Prawdopodobnie wykupiony powrócił do domu. Z ramienia sejmu rozbiorowego 1773–5 był członkiem dwóch komisji do rozpatrzenia spornych spraw majątkowych na Litwie. W r. 1777 zasiadł w Trybunale Lit. W r. 1780 ubiegał się o opróżnione po Ignacym Micewiczu sęstwo grodzkie żmudzkie, ale otrzymał je dopiero w r. 1784; urząd ten pełnił do upadku Rzpltej. W r. 1788 procesował się z bratem o majątek; miał prawdopodobnie jakieś dobra (Lubij?) w pow. telszewskim. W r. 1789 był po raz trzeci deputatem do Trybunału Lit. Z ramienia konfederacji targowickiej jeździł do Połągi w sierpniu 1792 rozpatrywać skargi buntujących się chłopów. W l. 1805–7 był marszałkiem szlachty pow. telszewskiego.

O żonie i potomstwie P-a brak wiadomości.

Informacji Władysława Konopczyńskiego, jakoby P. pełnił funkcję regimentarza połockiego nie potwierdzają znane nam źródła. Anonimowy autor „Generalności całej” zaliczał go do grupy «pułkowników znakomitszych» w konfederacji. Katarzyna z Sapiehów Sapieżyna, której gościem w Koźminie był P. przez 3 miesiące, tak scharakteryzowała P-a: jest to «człek podciwego i nieoszacowanego harakteru, poznawający wszystkie rzeczy należycie».

 

Estreicher; PSB (Judycki Joachim); Słown. Geogr. (Telsze), Uruski; Elektorów poczet; – Clericus L., Geschichte des Geschlechts der Herren, Freiherren und Grafen von Puttkamer, Berlin 1878–80 s. 751; Konopczyński W., Konfederacja barska, W. 1938 II; – Kalendarz Polityczny dla Królestwa Polskiego i W. Ks. Lit., 1784, 1785, 1794; Kolęda Warszawska 1767, 1768; Konfederacja barska. Wybór tekstów, Kr. 1928 s. 145; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1878; Protokuł nr 3 pt. Protokuł rezolucyjny na memoriały i wniesienia – od dnia 3 VIII do 20 listopada 1792, nr 4; Vol. leg., VII 353–4, VIII 775; Z pamiętnika konfederatki Teofili z Jabłonowskich Sapieżyny, Kr. 1914; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V 12679; B. Czart.: rkp. 3470, 3868; B. Jag.: rkp. 3049, 6649, 6666, 6669; B. Kórn.: rkp. 2118, 2119 (w obu listy P-a); B. Narod.: B. Krasińskich rkp. 3118; B. Ossol.: rkp. 3035, 3192; – B. Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk w P.: rkp IX a (w odpisach autora).

Wacław Szczygielski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.