Mirski (Światopełk-Mirski) Tomasz h. Białynia odmienna (ur. 1738), marszałek brasławski konfederacji barskiej. Był synem Cypriana, miecznika i surrogatora brasławskiego, oraz Marii Billewiczówny (vel Bielewiczówny), bratem Bogusława (zob.) i Stanisława (zob.). Po ojcu dostała mu się znaczna część dziedzictwa dóbr Zawierz i Leonkowicze w pow. brasławskim. Jako porucznik buławy polnej litewskiej w r. 1764 posłował z pow. brasławskiego na sejm elekcyjny i podpisał wybór Stanisława Poniatowskiego. Już jako generał-adiutant buławy polnej W. Ks. Lit., wszedł z ramienia sejmu 1766 r. w skład komisji do odnowienia granicy między Żmudzią, pow. upickim, wiłkomierskim i brasławskim a Księstwem Kurlandzkim. Ponieważ prace komisji, mającej swą siedzibę w miasteczku Zagory, przeciągały się, sejm 1767/8 r. przedłużył jej uprawnienia na następny okres międzysejmowy. W r. 1767 M. został konsyliarzem konfederacji pow. brasławskiego. Dn. 2 VI podpisał w Wilnie akt konfederacji generalnej litewskiej. Do konfederacji barskiej przystąpił pod wpływem Pułaskich latem 1769. Gdy Tadeusz Wawrzecki, marszałek zawiązanej 7 IX 1768 konfederacji brasławskiej, nie przejawił żadnej aktywności, wówczas (prawdopodobnie w poł. lipca 1769) obrano M-ego marszałkiem pow. brasławskiego woj. wileńskiego. Zjazd szlachty i wybór M-ego odbyły się niewątpliwie w sposób zakonspirowany, bo brasławski akt erekcyjny z tego czasu nie jest znany. Po załamaniu się wyprawy Pułaskich M. przeszedł granicę pruską (5 VIII) wraz ze świeżo zorganizowaną Generalnością W. Ks. Lit. Przez czas dłuższy przebywał w Bielsku na Śląsku Cieszyńskim. Przysięgę na wierność Radzie Najwyższej złożył w Preszowie dopiero 11 VI 1770, a 14 VIII t.r. Generalność powołała go do utworzonej sześcioosobowej Rady Wojennej. M. zajął się wówczas realizacją fantastycznego planu uwolnienia więzionych w Rosji od r. 1767 senatorów. Plan podsunął kuzyn Antoni Mirski, podkomorzy i konfederat brasławski, zaakceptował Michał Pac, a koszty jego wykonania obiecał pokryć Karol Radziwiłł. M. wespół z Piotrem Paszkowskim, regimentarzem brzeskim, miał wyjechać na Litwę, zebrać tam kilkaset ludzi i wykorzystując «ogołocenie» Rosji z wojska skoncentrowanego na froncie tureckim, odbić ze Smoleńska senatorów. Nie orientowano się, że już od półtora roku zesłańcy znajdowali się w Kałudze.
Może z zamiarem realizacji tych pomysłów, gdy wiosną 1771 Generalność wyprawiała Jacka Antoniego Puttkamera na poruszenie Litwy, M. opuścił Preszów razem z nim i 7 IV ruszył przez Lwów na Litwę. Kiedy 17 VII T. Wawrzecki pod osłoną Szymona Kossakowskiego odnowił w Brasławiu swą konfederację z r. 1768, szlachta i część urzędników, skarżąc się na przemoc Wawrzeckiego, z powrotem przywróciła 22 VII M-emu władzę marszałkowską. Zebrawszy kilkuset ludzi prowadził M. samodzielną partyzantkę, lecz po kilku tygodniach zmuszony był połączyć się z Kossakowskim. Od końca sierpnia do początków października brał udział w jego wyprawie na Białoruś, a następnie w odwrocie na Mazowsze. Dn. 31 X w potyczce pod Lipinami koło Przasnysza M., wielokrotnie ranny, dostał się do niewoli. Pozostawiony, niewątpliwie z powodu ciężkiego stanu, na miejscu (w którymś z klasztorów czy dworów), zbiegł po wyleczeniu się z ran i już w grudniu połączył się ze swą partią w Wielkopolsce. Przez resztę zimy i początek wiosny 1772 brał udział pod dowództwem Kossakowskiego w walkach na terenach woj. sandomierskiego i krakowskiego. Po klęsce doznanej przez Kossakowskiego w kwietniu i przejściu granicy M. zbierał na Podkarpaciu rozproszone oddziały. Równocześnie wydał manifest przeciwko zaborcom austriackim.
Nie dopuszczony do wznowionej na sejmie 1773–5 r. komisji granicznej litewsko-kurlandzkiej, wycofał się z życia publicznego. W r. 1788 nabył od Platerów dobra Zajnów w pow. brasławskim, które w r. 1793 sprzedał szwagrowi Tadeuszowi Mirskiemu, miecznikowi brasławskiemu. M. zmarł bezpotomnie.
Słownik Geogr., V 145, XIV 294; Uruski; Żychliński, IV 191; – Konopczyński, Konfederacja barska, I–II; [Kraushar A.] Alkar, Książę Repnin i Polska…, Kr. 1897 I 333; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Lw. 1909; – Lubomirski S., Pamiętniki, Lw. 1925; Materiały do dziejów wojny konfederackiej 1768–1774, Kr. 1931; Pietruski O., Elektorów poczet…., Lw. 1845; Polityka i ustrój Generalności Konfederacji Barskiej, Arch. Kom. Hist., Kr. 1930 XIV; Vol. leg., VII 110, 243, 287; Źródła odnoszące się do pierwszego okresu panowania Stanisława Augusta po r. 1773, Lw. 1884 s. 171; – AGAD: Zbiór z Suchej 345/441; B. Czart.: rkp. 707, 844; B. Jag.: rkp. 3049 s. 374, 431; B. Ossol.: rkp. 3030.
Wacław Szczygielski