Zamek królewski w Warszawie wznosi się na wyniosłej skarpie na lewym brzegu Wisły w historycznym sercu stolicy Polski. W swoich dziejach był siedzibą królów i prezydenta. Tu odbywały się posiedzenia sejmu i senatu I Rzeczypospolitej i historyczne wydarzenia, które przeszły do narodowej legendy, takie jak przyjęcie Konstytucji 3 maja. Zamek wielokrotnie był niszczony i grabiony przez obce wojska. Podczas ostatniej wojny został niemal doszczętnie zburzony przez Niemców, ale mimo to wspólnym wysiłkiem Polaków został odbudowany i jest dziś nie tylko muzeum ale i reprezentacyjnym miejscem najważniejszych spotkań.  Jest symbolem niepodległej Polski wskrzeszonej z gruzów wojenny.

W XIV wieku drewniano-ziemny gród w Warszawie stał się ośrodkiem władzy książąt mazowieckich.  Za panowania księcia Trojdena był jedną z rezydencji władcy i siedzibą kasztelana. Do rangi naczelnego grodu dzielnicy awansował w połowie wieku za księcia Kazimierza I, który tytułował siebie także księciem warszawskim. Stopniowo drewnianą zabudowę zastępowały budynki z cegły, a gród przekształcał się w zamek. Książę Janusz I Starszy włączył obszar warszawskiego grodu w obręb murów miejskich, a na początku XV wieku wzniósł okazały trzykondygnacyjny gmach, który na parterze mieścił reprezentacyjną salę sądów i zgromadzeń, a na piętrze komnaty książęce. W 1426 roku w tej rezydencji gościł po raz pierwszy król polski Władysław Jagiełło. Mazowsze nie było jeszcze wtedy częścią Polski, a jedynie lennem jej królów. Na kolejną wizytę w zamku polskiego monarchy przyszło poczekać cały wiek. Kiedy w 1526 roku ostatni lennik mazowiecki – książę Janusz III zmarł bezpotomnie, dzielnica czersko-warszawska weszła do Królestwa Polskiego. Król Zygmunt I przybył wtedy po raz pierwszy do Warszawy, aby przyjąć przysięgę sejmu mazowieckiego i objąć zamek w posiadanie. Trzy lata później po raz pierwszy obradował tu sejm walny. W 1544 roku para królewska spędziła w zamku całe dwa miesiące.

Po śmierci Zygmunta I w 1548 roku do swych mazowieckich dóbr wdowich przeniosła się królowa Bona wraz z córkami. Po wyjeździe królowej do Włoch, zaczął bywać w Warszawie i zwoływać tu sejmy Zygmunt August. Król zamieszkał w zamku pod koniec 1568 roku, a opuścił go dopiero krótko przed śmiercią. Po unii polsko-litewskiej podjęto decyzję o rozbudowie zamku, bo mocą uchwały sejmu lubelskiego z 1569 Warszawa i zamek zostały uznane za stałe miejsce zgromadzeń sejmu Rzeczypospolitej. Na parterze powstała izba poselska, a na piętrze izba senatorska. Podczas rządów następców Zygmunta Augusta, rezydowała w zamku Anna Jagiellonka.

Za panowania Zygmunta III Wazy zamek z racji swego dogodnego położenia stał się miejscem dłuższych pobytów dworu królewskiego. Stąd król wyprawiał się do Szwecji, spływając Wisłą do Gdańska. Dążąc do odzyskania ojczystej korony szwedzkiej Zygmunt III zdecydował o przeniesieniu dworu na stałe z Krakowa do Warszawy i o rozbudowie tutejszego zamku. W 1611 roku przeniosła się do niego rodzina królewska wraz z dworem i kancelariami urzędów centralnych. Pierwszym ważnym wydarzeniem w nowej siedzibie monarszej była prezentacja królowi i stanom Rzeczypospolitej przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego wziętego do niewoli cara Wasyla IV Szujskiego i jego braci. Na październikowym Sejmie w Sali Senatorskiej zamku, pojmany przez hetmana car oddał hołd polskiemu królowi. Za czasów Zygmunta III Wazy zamek uzyskał kształt zamkniętego pięcioboku. W latach 1620-ych po wzniesieniu bastionowych obwarowań od strony Wisły i urządzeniu ogrodów na skarpie zamek przybrał modną formę palazzo in fortezza. Kolejne inwestycje przeprowadził król Władysław IV, który postawił obok zamku wspaniały pomnik ojca - Kolumnę Zygmunta. W skrzydle południowym postały sale i urządzenia teatru dworskiego, a oficjalny apartament królewski wzbogacił się o reprezentacyjny Pokój Marmurowy. Wazowie zgromadzili w zamku nie tylko archiwum państwowe, ale też bogatą bibliotekę oraz wspaniałą kolekcję sztuki. W 1641 na dziedzińcu zamkowym margrabia brandenburski, elektor Fryderyk Wilhelm Hohenzollern złożył hołd lenny z Prus Książęcych królowi Polski Władysławowi IV Wazie.

Podczas potopu szwedzkiego Warszawa była trzykrotnie okupowana przez najeźdźców. Szwedzi grabili zgromadzone w Zamku dzieła sztuki. Wywozili nawet kominki czy posadzki. Po powrocie do kraju Jan Kazimierz i Ludwika Maria musieli zająć się przywracaniem zamku do użyteczności. W 1658 roku odbył się tu pierwszy po przerwie sejm. Zamek był potem miejscem wielu uroczystości dworskich i państwowych. Tu na sejmie tryumf swój świecili hetmani Stanisław Rewera Potocki i Stefan Czarniecki. Tu odbył się ślub i wesele Jana Sobieskiego z Marią Kazimierą d`Arquien. Po swej abdykacji w 1668 roku Jan Kazimierz wywiózł do Francji wiele pozostałych zbiorów artystycznych. Kolejny król Michał Korybut Wiśniowiecki mógł się tu wprowadzić dopiero po ponownym urządzeniu wnętrz i po ślubie z księżniczką Eleonorą Austriacką.

Wybrany w 1674 roku na króla Jan III Sobieski, posiadacz wielkich dóbr na Rusi, pobyty w Warszawie dzielił między zamek a uroczą podmiejską rezydencję w Wilanowie. W zamku przeprowadził jednak szereg inwestycji. Powiększył apartament królewski, a w skrzydle północnym stworzył osobne pomieszczenia dla najstarszego syna, Jakuba. Przekształceniom uległy wnętrza sejmowe. Izba Senatorska otrzymała nowy wystrój a poprzez sień i galerię uzyskała połączenie z Nową Izbą Poselską. W ten sposób zamek rozdzielono na dwie sfery: prywatną mieszkalną dla rodziny królewskiej oraz publiczną dla sejmu i urzędników.

Po elekcji w 1697 Augusta II zamek doświadczył kolejnego potopu. W 1702 zajęli go ponownie Szwedzi, urządzając stajnie w jego Sali Poselskiej i pokojach ministrów. W 1707, na mocy traktatu pokojowego między Augustem II i Karolem XII, do Warszawy weszły sprzymierzone wojska rosyjskie a na zamku zamieszkał car Piotr I Wielki. Po dwóch miesiącach siły rosyjskie wycofały się z Warszawy, grabiąc przy okazji z zamku to, co im się najbardziej spodobało. W 1717 przebudowano Salę Poselską, która odtąd miała służyć władcom saskim za salę koronacyjną. Pod kierunkiem architekta Joachima Daniela Jaucha utworzono nową Salę Senatorską. Po wstąpieniu na tron polski Augusta III przebudowano w stylu późnobarokowym fasadę zamku od strony Wisły. Okres największej świetności zamek przeżywał za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, kiedy dzięki znacznym nakładom i pracy wielu wybitnych artystów i rzemieślników, został przekształcony w reprezentacyjną rezydencję oświeconego władcy. W tym okresie powstało jedenaście projektów generalnej przebudowy Zamku, ale żaden z nich nie został zrealizowany. Poprzestano na odbudowie skrzydła południowego, uszkodzonego w trakcie pożaru. Gruntowne zmiany przeprowadzono za to we wnętrzach. Objęły one dwa reprezentacyjne apartamenty: Wielki i Królewski. Prace rozpoczęto od przebudowy Pokoju Sypialnego, urządzono Pokój Audiencjonalny, Salę Prospektową i Kaplicę. Do Apartamentu Wielkiego włączono Pokój Marmurowy, Salę Wielką oraz Salę Rady Nieustającej. Powstała wówczas nowa Sala Tronowa, poprzedzający ją Przedpokój Senatorski (zwany Salą Rycerską) oraz Gabinet Monarchów Europejskich. Od podstaw zbudowano gmach Biblioteki Królewskiej w celu umieszczenia w niej bogatego księgozbioru monarchy. Wspaniały królewski Gabinet Rycin za czasów Stanisława Augusta był ulokowany na drugim piętrze Zamku, ponad komnatami króla. Do gmachu Biblioteki został on przeniesiony dopiero po śmierci ostatniego króla. Dzięki pracom dokonanym za Stanisława Augusta wnętrza zamkowe nabrały wysokiej klasy artystycznej i mogły konkurować z innymi siedzibami władców europejskich. W Sali Senatorskiej podczas sesji w 1791 roku Sejm Wielki uchwalił Konstytucję 3. Maja, uroczyście zaprzysiężoną przez króla.

Po rozbiorach z zamku wywieziono do Petersburga najpierw archiwum Metryki Koronnej i Litewskiej,  a potem na początku 1795, pod eskortą rosyjską opuścił na zawsze zamek i Warszawę sam Stanisław August.  W rok po wyjeździe króla, do Warszawy wkroczyły wojska pruskie, obejmując w posiadanie nową prowincję, zwaną Prusami Południowymi. Pół roku później, w Sali Senatorskiej zamku, poddani musieli złożyć hołd wierności nowemu władcy - królowi pruskiemu. Zdobiące gmach i wnętrza symbole Rzeczypospolitej zastąpiono insygniami Hohenzollernów. Pod ich rządami zamek popadał w ruinę. Życiem towarzyskim tętnił za to sąsiedni pałac Pod Blachą, odziedziczony przez bratanka ostatniego króla, księcia Józefa Poniatowskiego. Gdy w 1806 roku, wojska pruskie opuściły Warszawę, to właśnie książę Józef sprawował opiekę nad miastem i witał uroczyście wkraczających do miasta Francuzów. Zamek Królewski odzyskał wówczas rangę najważniejszego gmachu państwowego. Niezwłocznie podjęte zostały prace remontowe i do ogołoconych pokojów ściągano meble z okolicznych pałaców. W grudniu 1806 roku po raz pierwszy do Warszawy przybył Napoleon i zamieszkał właśnie w zamku. Tutaj cesarz Francuzów podjął decyzję o utworzeniu Księstwa Warszawskiego, którym miał rządzić saski władca Fryderyk August I.

Po upadku Napoleona i pod rządami rosyjskimi w XIX wieku powstały kolejne projekty przebudowy. Pracowali na nimi m.in. polscy architekci Adam Idźkowski i Jakub Kubicki. W Sali Senatorskiej 24 maja 1829 odbyła się koronacja królewska cesarza Mikołaja I Romanowa. W czasie powstania listopadowego, 25 stycznia 1831, obradujący na zamku Sejm odebrał carowi Rosji tytuł króla Polski. Po upadku powstania budynek został zajęty przez Rosjan, a potem stał się siedzibą namiestnika carskiego Iwana Paskiewicza i jego następców. Rosyjscy urzędnicy zajmowali pomieszczenia na obu piętrach zamku. W Sali Sejmowej, Bibliotece i koszarach na podzamczu, stacjonowały carskie wojska, co powodowało dalszą dewastację gmachu. Po powstaniu styczniowym armia rosyjska zniszczyła całkowicie ogród królewski, budując tam stajnie i koszary. Podczas I wojny światowej zamek stał się rezydencją niemieckiego generalnego gubernatora. W Sali Wielkiej w 1916 roku został ogłoszony Akt 5 listopada.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i po zwycięstwie nad nawałą bolszewicką prowadzono w zamku prace restauracyjne. Na mocy traktatu ryskiego z 1921 rewindykowano części zbiorów zamkowych, wywiezionych do Rosji jeszcze przez władze carskie. W latach 1920–1922 zamek był siedzibą Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, a w 1926 roku stał się rezydencją prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. W międzyczasie w mieszkaniu na drugim piętrze zamku mieszkał Stefan Żeromski. Pracami konserwatorskimi i rekonstrukcją zamku kierował najpierw Kazimierz Skórewicz, a w 1928 zastąpił go Adolf Szyszko-Bohusz. Zamek był w czasie II Rzeczypospolitej jednym z najważniejszych ośrodków konserwatorskich w Polsce. W tym okresie udostępniono do zwiedzania 25 sal na pierwszym piętrze zamku. Pełnił też funkcje reprezentacyjne. W Sali Rycerskiej 23 kwietnia 1935 roku odbyła się uroczystość podpisania nowej Konstytucji.

W czasie kampanii wrześniowej podczas obrony Warszawy, po niemieckich bombardowaniach, zamek spłonął. Po zajęciu stolicy przez najeźdźców rozpoczęła się planowa grabież. Demontowano  posadzki, marmury, rzeźby, kominki i gzymsy. Zamek został całkowicie ogołocony. Tylko trochę wyposażenia pozwolono zachować polskiej ekipie z Muzeum Narodowego, opisującej straty, pracującej pod kierunkiem Stanisława Lorentza. Hitler chciał wysadzić zamek w powietrze. Ekipy niemieckich saperów nawierciły już otwory na dynamit w ścianach i filarach, Naziści zamierzali całkowicie wyburzyć zamek, aby w jego miejscu zbudować monumentalną Halę Kongresową dla panujących „nadludzi”. Zamiast kolumny Zygmunta miał stanąć wielki pomnik Germanii. Z nieznanych powodów nie zrealizowano tego zamiaru na początku okupacji. Zniszczenie zamku nastąpiło dopiero we wrześniu 1944 r. Powstanie warszawskie przetrwały tylko piwnice, dolna partia Wieży Grodzkiej, budynek Biblioteki Królewskiej i Arkady Kubickiego. W 1949 Sejm jednogłośnie podjął uchwałę o odbudowie zamku, a rok później utworzono Dyrekcję Odbudowy Zamku Warszawskiego. Jednak  dopiero w 1971 na wniosek Edwarda Gierka podjęto decyzję o rekonstrukcji Zamku i prace na prawdę ruszyły. Do połowy 1974 roku odbudowano gmach w stanie surowym, a na wieży zamontowano zegar. W 1977 roku oddano pierwsze wnętrza. W 1980 Zamek Królewski wraz ze Starym Miastem został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a w 1984 roku udostępniono go publiczności. Rocznie zamek zwiedza pół miliona osób.