Neumanowa (Neumann) z Szawłowskich Anna, pseud. Kalina, Lechita, krypt. A. N. (1854–1918), literatka. Ur. 26 VII, pochodziła z rodziny ziemiańskiej zamieszkałej na Podolu galicyjskim. Otrzymała staranne wykształcenie. Młodość spędziła na wsi i we Lwowie, gdzie zetknęła się z literatami bywającymi w domu jej rodziców (Maria Bartusówna, Władysław Bełza, Stanisław Grudziński, Władysław Szancer i in.). Pod ich wpływem bardzo wcześnie zaczęła pisać wiersze i jako poetka pod pseud. Kalina wystąpiła w latach siedemdziesiątych w pismach lwowskich i poznańskich. Poślubiła Teodora Neumanna i kilka lat spędziła w Warszawie, gdzie jej mąż był wicekonsulem austriackim. Tu poznała Jadwigę Łuszczewską (Deotymę), Marię Konopnicką, Henryka Sienkiewicza i innych pisarzy. Później towarzyszyła mężowi, który od r. 1879 do r. 1893 był kolejno konsulem w Bułgarii (Widdyń), Rumunii (Turn Severin), Egipcie (Kair) i Grecji (Patras). Dzięki funkcji męża poznała dobrze te kraje, uzupełniając własne obserwacje odpowiednią lekturą, a swoje wrażenia i spostrzeżenia wykorzystała w licznych artykułach ogłaszanych od r. 1883 w prasie lwowskiej („Gaz. Narod.”, „Gaz. Lwow.”, później „Słowo Pol.” i in.), a następnie warszawskiej (m. in. „Bibl. Warsz.”, „Wędrowiec”) i w petersburskim „Kraju”. Osobno ogłosiła z tej dziedziny Zza Dunaju nad Nil, wspomnienia z podróży po Egipcie (Lw. 1886), Obrazy z życia na Wschodzie (Rumunia, Bułgaria, Egipt, Grecja, Baśnie i legendy wschodnie) (2 t., W. 1899), zajmując polskiego czytelnika przede wszystkim tematyką obyczajową; uderza w nich bardzo ostra ocena roli Anglików w Egipcie. Wątki arabskie zużytkowała w dedykowanych Deotymie, a źle przyjętych przez krytykę Legendach i baśniach Wschodu (Kr. 1899), scenerię bliskowschodnią – obok greckiej, włoskiej i normandzkiej – wprowadziła także do również nieprzychylnie osądzonego tomu «akwarel i szkiców» pt. Ze świata (W. 1900, tu też Prymadonna – «szkic z życia artystki»). Inspiracje egipskie i greckie pojawiają się także w jej Poezjach (Kr. 1901), w których jednakże góruje tematyka patriotyczna i osobista.
Mieszkając w Kairze, N. wygłaszała w języku francuskim odczyty dotyczące Polski oraz Litwy, za jeden z nich (La Lithuanie et ses légendes) otrzymała dyplom członka-korespondenta od kairskiej Société Khédivale de Géographie (odczyt ten wydrukował biuletyn tegoż Towarzystwa). Wokół jej domu skupiała się tamtejsza kolonia polska, a w r. 1891 był jej gościem H. Sienkiewicz. Po powrocie do kraju zamieszkała we Lwowie i prowadziła żywą działalność społeczną. Była zastępczynią przewodniczącej Czytelni dla Kobiet, należała do komitetu kobiet zawiązanego we Lwowie w r. 1901 dla niesienia pomocy rodzicom ofiar procesu wrzesińskiego. Była jedną z głównych organizatorek obchodu jubileuszu M. Konopnickiej we Lwowie (1902) i w związku z tym napisała okolicznościowy wiersz Pieśń hołdu, do którego muzykę skomponował Stanisław Niewiadomski. Oprócz zamieszczanych w prasie artykułów, wierszy i utworów beletrystycznych osobno ogłosiła wówczas sztukę patriotyczną o prześladowaniu podlaskich unitów Chrzest w ogniu (wystawiona Lw. 1900, wyd. Lw. 1910) oraz «wybór poezji» pt. Tobie, ojczyzno! (Lw. 1911). W czasie pierwszej wojny światowej drukowała liryki patriotyczne („Gaz. Wieczorna”, „Wiedeński Kur. Pol.” i in.). Pod koniec życia przeniosła się do Wiednia, gdzie zmarła 22 XI 1918 i została pochowana. Mąż jej zmarł wcześniej.
Jej starszy syn Edward był wyższym urzędnikiem w austriackim Ministerstwie Galicyjskim, młodszy Władysław – skrzypkiem, później solistą Polskiego Radia (po drugiej wojnie światowej osiadł w Argentynie).
Fot. w następujących dziełach N-ej: Legendy i baśnie Wschodu (Kr. 1899), Obrazy z życia na Wschodzie (W. 1899 I–II), Ze świata (W. 1900); – Estreicher XIX w.; Bibliogr. dramatu pol., II; W. Enc. Ilustr.; Bar, Słown. pseudonimów; – Gołąbek S., Wychodźstwo polskie do Afryki, „Przegl. Oriental.” 1972 nr 1 s. 7; Lange A., „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza, „Pam. Liter.” 1956 nr 4 s. 375; M. P., O zapomnianej poetce, „Przekrój” 1974 nr 1540 s. 14; St. N., Polacy w Egipcie, „Wędrowiec” 1888 nr 12 s. 142; Święcicki J. A., Przedmowa (do N-ej Obrazy z życia na Wschodzie, W. 1899 I 3–5); – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1965–75 ks. 4, 6; Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für 1874 i n.; Konopnicka M., Korespondencja, Wr. 1972–5 II, IV; Sienkiewicz H., Dzieła, W. 1951–5 LVI (Korespondencja II), LVII (Kalendarz życia i twórczości, Oprac. J. Krzyżanowski), LX (Piśmiennictwo o H. Sienkiewiczu, Oprac. J. Krzyżanowski); – „Czas” 1918 nr 512 s. 3; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; – Listy N-ej: B. Narod.: rkp. 2856, 5323, 7074, 7351 t. 43, B. Ossol.: rkp. 12236/II, 12421/I, 12656/II.
Rościsław Skręt