Suknarowski Franciszek (1912–1998), rzeźbiarz, malarz.
Ur. 12 V w Wadowicach, był synem Franciszka, powroźnika, i Józefy z Janasów.
S. ukończył w Wadowicach szkołę siedmioklasową oraz Szkołę Zawodowo Dokształcającą. W czasie nauki pracował dorywczo w warsztacie rzeźbiarsko-kamieniarskim Józefa Jury; za jego zachętą w r. 1931 podjął studia na ASP w Krakowie, gdzie z powodu braku matury został przyjęty jako student nadzwycz. Kształcił się w rzeźbie u Xawerego Dunikowskiego oraz malarstwie i rysunku u Kazimierza Sichulskiego. Przyjaźnił się w tym okresie z poznanym w wadowickim Tow. Urzędników Wincentym Bałysem, również studiującym rzeźbę na ASP. Utrzymywał kontakty z mieszkającym w Gorzeniu Górnym Emilem Zegadłowiczem oraz literatami artystami ze skupionej wokół niego grupy «Czartak». Zadebiutował już w czasie studiów, w r. 1933, na wystawie zorganizowanej z okazji dwudziestopięciolecia pracy twórczej Zegadłowicza, w sali Tow. Gimnastycznego «Sokół» w Wadowicach. T.r. był wśród współzałożycieli grupy «Czartak II», złożonej głównie z plastyków m.in. Jury, Leona Jacha, Karola Pustelnika i Felicji Świtalskiej; w r. 1934 uczestniczył w wystawie Świtalskiej. Obok rzeźby uprawiał malarstwo i grafikę, tworząc najczęściej pejzaże beskidzkie, martwe natury i portrety.
Po ukończeniu w r. 1936 studiów wrócił S. do Wadowic i razem z Bałysem prowadził pracownię przy ul. Zatorskiej. Wyrzeźbił t.r. kamienny, monumentalny posąg Chrystusa, umieszczony w Wadowicach nad wejściem do klasztoru Karmelitów Bosych. Kilkakrotnie portretował Zegadłowicza (m.in. rys. węglem z r. 1936 i płasko rzeźbiony medalion); z tego okresu pochodzi także Portret rzeźbiarza Wincentego Bałysa. Przebywał następnie okresowo w Wiśle, gdzie do powstającego parku uzdrowiskowego wykonał kamienne rzeźby: Nimfa w kąpieli (1937), Rzut kulą (1939) i Jaszczur (niezachowane); malował też pejzaże i liczne portrety na zamówienie kuracjuszy oraz narysował węglem cykl głów górali cieszyńskich. Obrazy z tego okresu pokazał na wystawie w Wiśle otwartej 15 VIII 1937 z okazji «Tygodnia Gór» w pensjonacie Oaza. W listopadzie t.r. uczestniczył w dorocznym Salonie ogólnym w Pałacu Sztuki TPSP w Krakowie.
Podczas okupacji niemieckiej został S. przymusowo skierowany do robót przy regulacji Wisły w Oświęcimiu, a następnie do kamieniołomu w Imielinie, gdzie pracował jako geodeta (wyrzeźbił tam w dolomicie Akt kobiecy). W r. 1945 uzyskał na ASP absolutorium i od r.n. uczył rysunków w gimnazjum i liceum w Wadowicach. Od r. 1950 pracował w Liceum Sztuk Plastycznych w Bielsku (od r. 1957 Bielsko-Biała) i równocześnie był dyrektorem tamtejszego Państw. Ogniska Plastycznego. Należąc w okresie powojennym (do r. 1979) do Okręgu Krakowskiego ZPAP, uczestniczył w jego wystawach w krakowskim Pałacu Stuki, m.in. w l. 1955, 1957 (wystawił rzeźby Przez rzekę, Kompozycja i Dziewczyna na plaży), 1962 i 1963. Prezentowana w r. 1963 kompozycja Część przyrody – Człowiek zyskała pochlebne krytyki (m.in. Piotra Skrzyneckiego w „Echu Krakowa”). W r. 1961 miał S. wystawę indywidualną w Pawilonie Plastyków w Bielsku-Białej. Na retrospektywnej wystawie swych prac w Domu Kultury w Wadowicach w r. 1963 pokazał 90 rzeźb, obrazów, rysunków i grafik, m.in. rzeźbę abstrakcyjną Geny (Asocjacja genów). Obok licznych kameralnych głów portretowych, przedstawiających najczęściej członków rodziny i przyjaciół, wykonał medaliony z głową Mikołaja Kopernika dla Liceum Ogólnokształcącego im. Kopernika w Żywcu (1961) oraz Szkoły Podstawowej nr 30 w Bielsku-Białej (1963).
W r. 1964 reaktywował S. działalność grupy «Czartak II» i z jej członkami wystawiał prace w l. 1964 i 1966. Na Wystawie Malarstwa i Rzeźby Krakowskiego Okręgu ZPAP pokazał w r. 1966 Strąconego ptaka (gips polichromowany). W tym czasie wyrzeźbił Pomnik Zegadłowicza, który podarował Wadowicom (ustawiony w r. 1968) oraz Pomnik Żołnierzy Armii Radzieckiej (ustawiony w r. 1969 na rynku w Wadowicach, w r. 1990 przeniesiony na tamtejszy cmentarz). W r. 1970 pracownia S-ego spłonęła, zniszczeniu uległy wówczas m.in. Posąg Marcina Wadowity, Murzynka oraz liczne akty, portrety i szkice.
W r. 1971 (razem ze Świtalską i Jachem) objął S. patronat nad grupą młodych plastyków, przeważnie amatorów, którzy założyli Tow. Miłośników Ziemi Wadowickiej; dla czynnych w Towarzystwie plastyków S. zaproponował nazwę Klub Pracy Twórczej Beskidnicy i uczestniczył w ich pokazach i plenerach. Wyrzeźbił w tym okresie popiersie poety ludowego Antoniego Kucharczyka do tablicy pamiątkowej, odsłoniętej w r. 1971 w Szkole Podstawowej jego imienia w Paszkówce (pow. krakowski). Na wystawie Sekcji Rzeźby ZPAP w Krakowie „Rzeźba roku 1973” eksponował gipsowy Tors, a w r. 1974 pokazał gipsową Wenusjankę i metalową kompozycję Godzina każda sekund 13. Na pokazie „Rzeźba roku Polski południowej 1976” wystawił m.in. abstrakcyjną kompozycję z drewna, pleksi i metalu pt. Interwały Jana Sebastiana Bacha. W r. 1977 uczestniczył w plenerze rzeźbiarskim, na którym wykonał wytypowany do realizacji projekt monumentalnej figury Macierzyństwo (wykonane w r. 1981 dla jednego z osiedli w Bielsku-Białej). W tym okresie namalował dziesięć obrazów ilustrujących „Powsinogi beskidzkie” Zegadłowicza (obecnie w muz. poety w Gorzeniu Górnym), w których nawiązał do sztuki ludowej, a w Okrucie grzybiarzu sięgnął do form kubizujących. W r. 1978 wykonał polichromię we wnętrzach zabytkowego dworu «Mikołaj» w Wadowicach. Dla Pallotynów w Częstochowie wyrzeźbił w r. 1981 monumentalną figurę Chrystusa. T.r. w Galerii Biura Wystaw Artystycznych (BWA) w Bielsku-Białej miał swą wystawę retrospektywną. Wykonał grafiki do „Nadskawia. Antologii literackiej” (oprac. J. Kajtoch, Bielsko-Biała 1983). W r. 1986 (lub 1987) został prezesem Tow. Miłośników Ziemi Wadowickiej; dzięki jego zabiegom w lokalu Towarzystwa przy ul. Kościelnej w Wadowicach powstała Galeria Sztuki BWA, która za pomocą cyklicznych wystaw realizowała program edukacji plastycznej młodzieży. W r. 1988 w Galerii BWA odbyła się z udziałem prac S-ego wystawa „Portret Emila Zegadłowicza”, a następnie dwie jego indywidualne ekspozycje: „Kobieta w malarstwie i rzeźbie” (1990) oraz „Motywy sakralne twórczości” (1992). W r. 1992, w osiemdziesięciolecie urodzin S-ego, w niewielkim pawilonie obok domu syna artysty przy ul. Karmelickiej 61 w Wadowicach otwarto prywatną galerię jego prac. W r. 1993 został S. prezesem Fundacji Czartak, której starania doprowadziły do restytucji Muz. Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym. Wernisaż ostatniej retrospektywnej wystawy S-ego, otwartej 3 XII 1994 w Muz. Historii Ziemi Wadowickiej w Wadowicach, połączony był z premierową projekcją filmu „Ostatni z Czartaka czyli Franciszek Suknarowski” (scenariusz i reż. Stefan Szlachtycz). Swoje prace eksponował S. jeszcze w r. 1995 na pierwszej wystawie „Wadowickie środowisko plastyczne” w miejscowym Centrum Kultury.
S. uprawiał rzeźbę (zwłaszcza kamienną), malarstwo olejne, akwarelowe i mozaikę, rysunek i grafikę, tworzył też kolaże. Mimo podejmowanych eksperymentów stylistycznych i technologicznych, w głównym nurcie swej twórczości pozostał przede wszystkim realistą, zafascynowanym przyrodą (głównie Beskidami) oraz ludźmi. Do jego bogatej spuścizny należą także rzeźby m.in. Jędrzeja Wowro na cmentarzu w Wadowicach, Nefretete (półfigura córki Ewy), figury Nokturn oświęcimski, Jędrzej Wowro, Macierzyństwo, kolaż Prorok, teka graficzna Zabytki i piękno Ziemi Wadowickiej ([b.r.m.w.], wyd. prywatnie), liczne obrazy i szkice. Okazjonalnie pisał wiersze (sonet W rocznicę śmierci Emila Zegadłowicza w tomiku zbiorowym „Beskidnicy”, Wadowice 1981). S. był członkiem PZPR. Zmarł w Wadowicach 6 VIII 1998, został pochowany na cmentarzu parafialnym. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1976). Jako pierwszy rzeźbiarz otrzymał w r. 1982 nagrodę «Sztalugi Fałata»; był też laureatem nagrody im. Karola Miarki (1995).
W małżeństwie z Kamilą z domu Buda (1909–1988) miał S. córkę Ewę (ur. 1943), zamężną Bogunia, nauczycielkę fizyki, i syna Kamila (ur. 1948), technika budowlanego.
Po śmierci S-ego jego prace wystawiano w Wadowickim Centrum Kultury na ekspozycjach „Wadowice 2000” w r. 2000 i „Wadowickie środowisko plastyczne” w r. 2005. Prace S-ego znajdują się w muzeach: Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym, Regionalnym w Bielsku-Białej i Medalierstwa we Wrocławiu, a także w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.
Autoportret w zbiorach rodzinnych; Portrety przez Ludwika Konarzewskiego, pastel z l. trzydziestych XX w., i przez Karola Pustelnika, rys., oraz rzeźbiona głowa przez Melanię Spytek, gips patynowany (wszystkie tamże); – Studnicki G., Cmentarz parafialny w Wadowicach, Wadowice 1997; tenże, Kto był kim w Wadowicach, Wadowice 2004; – Franciszek Suknarowski (rzeźba, malarstwo, grafika), Bielsko-Biała 1981; Retrospektywna wystawa prac Franciszka Suknarowskiego, Wadowice 1963; Rzeźba roku 1973, Kr. 1974; Rzeźba roku 1974, Kr. 1975; Rzeźba roku Polski południowej 1976, Kr. 1977; Salon Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych 1962/3, Kr. 1962; Wadowice 2000, Wadowice 2000; Wadowickie środowisko plastyczne, Wadowice 1995; Wadowickie środowisko plastyczne, Wadowice 2005; Wystawa malarstwa i rzeźby Krakowskiego okręgu ZPAP, Kr. 1966; Wystawa okręgowa Związku Polskich Artystów Plastyków w Krakowie, Kr. 1963; – Bożek Z., Franciszek Suknarowski. Artyści Województwa Bielskiego, Bielsko-Biała 1981; Brożek L., Wystawy polskie na Śląsku w latach 1932–1937, Kat. 1938; Burghardt M., Nieznany przyjaciel Karola Wojtyły, Kr. 2007; Kotlarczyk S., Z doby dzisiejszej za matkę ojczyznę, Wadowice 2007 s. 33, 41 (dot. siostry S-ego, Anieli), s. 227; Loegler Z., Kontynuator tradycji Zegadłowicza, „Kronika” R. 3: 1978 nr 16; Owsiany E., Dorównać tradycji, „Przekrój” 1980 nr 1833; Pol. życie artyst. w l. 1915–39 (błąd w inicjale imienia); – „Kronika” R. 6: 1981 nr 42; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1998: „Dzien. Pol.” nr z 7 VII, „Nad Skawą” nr 56 (Z. Jurczak, Żarek); – Arch. ASP w Kr.: sygn. Album rzeźby nr I; – Informacje syna, Kamila Suknarowskiego z Wadowic.
Joanna Daranowska-Łukaszewska