Okińczyc Józef (1879–1954), lekarz-chirurg pisarz filozoficzny. Ur. 24 II w podparyskiej miejscowości Villepreux-les-Clayes, był najstarszym z czworga dzieci lekarza Aleksandra (zob.) i Anny z Krechowieckich. Po śmierci ojca został oddany na wychowanie do Kolegium Ojców Oratorianów w Juilly pod Paryżem. Smutne dzieciństwo wywarło decydujący wpływ na jego psychikę. Wybitnie uzdolniony, ukończył szkołę średnią, a potem medycynę w Paryżu. W r. 1900 dostał się na staż szpitalny, który odbył pod kierunkiem znanych chirurgów: T. Tuffiera, E. Kirmissona, P. Poiriera, a zwłaszcza H. Hartmanna, u którego uzyskał w r. 1906 tytuł prosektora i otrzymał Złoty Medal za rozprawę pt. La chirurgie des tumeurs coliques (Paryż 1907). O., będąc asystentem Hartmanna, pracował w głównym szpitalu (Hôtel-Dieu) Paryża, poza tym na wydziale medycznym uniwersytetu, gdzie wykładał patologię chirurgiczną, i w École Pratique, kierując kursami techniki chirurgicznej. W r. 1910 uzyskał tytuł naukowy docenta (agrégé) chirurgii, a w r. 1913 został kierownikiem prac medycyny operacyjnej. Podczas pierwszej wojny światowej służył w wojsku w Dijon jako kierownik ambulansu chirurgicznego, był konsultantem chirurgicznym w 38 Korpusie armii francuskiej. Na froncie w r. 1915 pod Verdun zginął jeden z jego braci Bernard. O. w r. 1919 uzyskał nominację na chirurga szpitalnego i nadal przez dziewięć lat pracował w szpitalu głównym jako asystent Hartmanna. Praca w szpitalach paryskich była najważniejszym terenem działalności zawodowej O-a. W l. 1928–31 pracował jako naczelny lekarz oddziału chirurgicznego szpitala w dzielnicy Ivry, w l. 1931–6 w szpitalach Beaujon i Clichy, w l. 1936–9 w Boucicaut. W r. 1939 powołano go do armii w stopniu pułkownika-lekarza, w r. 1940 został zdemobilizowany. W połowie t. r. opuścił na zawsze Paryż i zamieszkał w swojej letniej posiadłości La Queyzie w departamencie Périgord, gdzie jeszcze w r. 1925 kupił 30-hektarowe gospodarstwo rolne. W wieku ponad 60 lat zajął się pracą na roli. Jedynie okresowo na prośbę miejscowych chirurgów w klinice pobliskiego Périgueux brał udział w konsultacjach i operował trudne przypadki. O. w r. 1942 został mianowany członkiem korespondentem Francuskiej Akademii Medycznej. Po wojnie, straciwszy nadzieję na uzyskanie profesury i wobec przejścia na emeryturę, wycofał się z wszelkiej działalności zawodowej i publicznej. Śmierć żony jeszcze bardziej pogłębiła jego osamotnienie i skupienie się na pracy fizycznej, posługach w pobliskiej parafii i rozważaniach duchowych. Ciężki wypadek przy pracach gospodarczych w r. 1950 spowodował wystąpienie rozmaitych schorzeń.

O. był wybitnym chirurgiem, naukowcem, przedstawicielem katolickich pisarzy filozofów-humanistów i działaczem społecznym. Opublikował ok. 80 prac naukowych dotyczących głównie zagadnień chirurgii narządów wewnętrznych, a w szczególności chirurgii przewodu pokarmowego, anatomii patologicznej, ginekologii i chirurgii eksperymentalnej. W pierwszym okresie swojej działalności od r. 1904 zajmował się wszystkimi aspektami patologii i chirurgii okrężnicy. Z okresu pierwszej wojny światowej pochodzą prace dotyczące chirurgii wojennej, w szczególności leczenia ran kończyn. Od czasu wystąpienia na 37 Kongresie Francuskiej Chirurgii w r. 1928, O. poświęcił się głównie chirurgii żołądkowo-dwunastniczej. Do r. 1937 wykonał 130 resekcji żołądka z powodu choroby wrzodowej ze 128 wyleczeniami. Szczególnie duże znaczenie praktyczno-teoretyczne miała opublikowana, wspólnie z L. Aurousseau, praca pt. Tactique de la chirurgie du pancréas et de la rate (1933), pierwsza francuska monografia na temat chirurgii trzustki i śledziony. O. oprócz prac naukowych pozostawił sporą liczbę publikacji o tematyce humanistycznej, moralizatorsko-filozoficznej. Zajmował się problemem roli lekarza wobec chorób i społeczeństwa, m. in. Les petites règles de la chirurgie parfaite (Paris 1935, 1940), Humanisme et médecine (Paris 1937) i Corporation et Médecine (Paris 1938), traktujące o podniesieniu poziomu etyki lekarzy poprzez wprowadzenie specjalnych przepisów deontologicznych i utworzenie korporacji medycznej lekarzy-katolików. Przyczynił się do ustanowienia we Francji w r. 1947 lekarskiego kodeksu deontologicznego. O. ogłosił również wiele artykułów w prasie codziennej katolickiej i serię artykułów w „Cahiers Laënnec” – organie Tow. Przyjaciół Laënneca, którego przez szereg lat był kuratorem. W języku polskim ukazało się tłumaczenie jego odczytu w tym stowarzyszeniu na otwarcie roku akademickiego pt. Udział lekarza w przywróceniu chrześcijańskiego porządku społecznego ogłoszonego w wydanej wspólnie ze Stefanem Dąbrowskim i Jerzym Duhamelem broszurze: Medycyna wobec państwa totalnego (P. 1938). O. otwarcie wyznawał pogląd teistyczny, rozpatrując osobę ludzką jako całość złożoną z ciała i nieśmiertelnej duszy, którą także musi zajmować się medycyna. Pierwszeństwo w postępowaniu lekarza przyznawał prawom moralnym. Jako aktywny działacz katolicki, idealista w życiu codziennym, był przeorem tercjarzy dominikańskich. Przywiązany do Polski, w której nigdy nie był, brał czynny udział w pracach społecznych wśród emigrantów skupionych dookoła Hotelu Lambert. Również drzwi prywatnego domu przy 6 rue de Seine były szeroko dla nich otwarte, gdzie corocznie urządzał specjalne przyjęcia. W kraju poza rodziną pozostawał w bliskich kontaktach zawodowych i osobistych z profesorami: Leonem Manteufflem i Stefanem Dąbrowskim. O. zmarł 29 IX 1954 w La Queyzie, pochowany został na cmentarzu w Saint-Chamassy. Był odznaczony m. in. Orderem Kawalerskim Legii Honorowej.

Małżeństwo O-a (od r. 1901) z Francuzką Teresą Wohlgemüth (zm. 1949) pozostało bezdzietne.

Fot. w: Dąbrowski S., Okińczyc J., Duhamel J., Medycyna wobec państwa totalnego, P. 1938; – „Kur. Pozn.” R. 33: 1938 nr 137 s. 4; „Memoires de l’Académie de Chirurgie” (Paris) T. 94: 1968 s. 111–29 (fot.); „La Presse Médicale” T. 62: 1954 nr 81 s. 1695 (fot.); „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 27: 1934 s. 73–80; „Życie Med.” (P.) R. 4: 1938 nr 14–15 s. 1–13 (fot.); – Informacje i materiały Leona Okińczyca w Poznaniu.

Andrzej Dzięczkowski