PONIŻSZY BIOGRAM ZOSTAŁ PRZYGOTOWANY W RAMACH PROGRAMU "NIEPODLEGŁA".          

 

   Paleolog – Demetraki Stanisława Filipina, ps. Monika, Zofia, Lucka.  - ur. 4 V 1892 roku, we wsi Rumno, województwo lwowskie. Ojciec Zygmunt August Demetraki–Paleolog, matka Zofia z Chorzelskich. W młodości absolwentka pensji Panien Sakramentek we Lwowie i kursów handlowych. W czasie I wojny światowej wstąpiła do Polskiej Organizacji Wojskowej oraz ukończyła  kurs sanitarny (1914) i łączności (1917).

            W 1918 roku brała udział o obronie Lwowa jako adiutantka Aleksandry Zagórskiej dowódcy oddziału przy Komendzie Uzupełnień, gdzie pełniła służbę kurierską. Po wyzwoleniu Lwowa wstąpiła do organizowanej przez A. Zagórską Ochotniczej Legii Kobiet, w której służyła do jej rozwiązania w roku 1922. Następne dwa lata pracowała w administracji Szpitala św. Łazarza w Krakowie.

             W kwietniu 1925 roku powierzono S. F. Paleolog organizacje struktur Policji Kobiecej w Polsce. Powstanie Policji Kobiecej wynikało z międzynarodowych zobowiązań państwa polskiego, między innymi Międzynarodowej Konwencji  o zwalczaniu handlu kobietami i dziećmi, podpisanej w Genewie dnia 30 września 1921 roku, ratyfikowanej przez Sejm RP w lutym 1924 roku oraz rezolucji VI Międzynarodowego Kongresu Zwalczania Handlu Kobietami i Dziećmi  w Grazu (IX 1924). Inicjatorem powołania Policji Kobiecej, był Polski Komitet Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi.

            Służbę w policji S. F. Paleolog rozpoczęła w stopniu starszego przodownika. Stopień oficerski – aspiranta otrzymała w roku 1928, komisarza w roku 1937. W międzyczasie skończyła Wyższą Szkołę Oficerów Policji. Obowiązki Komendanta Głównego policji kobiecej, łączyła ze stanowiskiem głównodowodzącej warszawskiej Brygady Kobiet. W roku 1935 staje na czele wyodrębnionego w Komendzie Głównej Policji Państwowej organu o charakterze nadzorczym Referatu Policji Kobiecej. W okresie międzywojennym odznaczona m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Obrony Lwowa z Mieczami, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości i Krzyżem Niepodległości. 

            Na początku działań wojennych we wrześniu 1939 w trakcie ewakuacji KG PP na Wołyń, wraz ze swym oddziałem dołącza do SGO Polesie generała Franciszka Kleberga, gdzie zostaje kurierem. Na przełomie października i listopada 1939 powróciła do Warszawy. Od listopada 1939 do czerwca 1943 zajmuje stanowiska w kontrwywiadzie Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Od 1943 komendantka Naczelnych Żeńskich Oddziałów Bezpieczeństwa Przemysłu podległych Delegaturze Rządu na Kraj, których zadaniem była ochrona infrastruktury przemysłowej i działalność wywiadowcza na terenie fabryk opanowanych przez Niemców. W czasie powstania warszawskiego początkowo w zgrupowaniu „Chrobry”, następnie w I Obwodzie Śródmieście – Kierownictwo Produkcji Zbrojeniowej, pracuje w dziale mechanicznym przy produkcji granatów.

            Po zakończeniu działań wojennych przebywa w Krakowie, gdzie pracuje w administracji prowadzonego przez prof. Kazimierza Dąbrowskiego Instytutu Higieny Psychicznej. Od jesieni 1945 poszukiwana przez UB, ukrywa się i pracuje pod przybranym nazwiskiem. Zagrożona aresztowaniem zostaje ewakuowana do Włoch i wrześniu 1946 przyjęta do II Korpusu Polskiego, gdzie została zweryfikowana ze starszeństwem w stopniu majora, z dniem 1 października 1944 roku.

            Po demobilizacji na emigracji mieszka w Wielkiej Brytanii. W 1955 roku powołana jako minister bez teki do rządu emigracyjnego Antoniego Pająka. W roku 1957 została odznaczona przez Augusta Zaleskiego Prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za zasługi w długoletniej służbie państwowej. W tym samym roku doznaje wylewu krwi do mózgu. Ostatnie 11 lat życia spędziła w szpitalu w Penley, gdzie umiera 3 grudnia 1968 r.

            W 1957 opublikowała w Londynie historię polskiej policji kobiecej, „The Women Police of Poland 1925 – 1939”, której polskie wydanie ukazało się w roku 2020 nakładem Komendy Głównej Policji.

 

Bibliografia:

 Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet, „Memoriał Generał Marii Wittek”, sygn. 1731/WSK: Paloelog Stanisława, k. 1–41. Sygnatura dokumentu elektronicznego: 1731-WSK [dostęp Kujawsko – Pomorska Biblioteka Cyfrowa]; Dz. U. R. P. ; Czy wiesz kto to jest, pod red. S. Łozy, Warszawa 1938, s. 550; Paleolog S., Służba kurierska, w: Służba Ojczyźnie. Wspomnienia uczestniczek walk o niepodległość 1915 – 1918, Warszawa 1929, s. 236–245; Ochotnicza Legia Kobiet: szkic historyczny, Lwów 1921, s. 10,41, 45; Paleolog S. F., Policja Kobieca w Polsce 1925 – 1939, Warszawa 2000; Płońska E., Stanisława Filipina Paleolog w walce o odzyskanie i utrzymanie niepodległości. Służba kobiet w strukturach Policji Państwowej okresu międzywojennego, „Miscellanea Historico – Iuridica” 2018, T. XVII, z. 1, s. 75–91; Sprengel B., Stanisława Filipina Paleolog – oficer wojska polskiego i policji państwowej, w: Wojenna służba Polek w II wojnie światowej. Materiały IX sesji popularnonaukowej połączonej z II Zjazdem Kombatantek w Toruniu w dniach 6-7 listopada 1999 r., red. M. Golon, K. Minczykowska, Toruń 2000 r., s. 253-260. 

Autor biogramu: Maciej Wojtacki. 

Biogram dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego Niepodległa na lata 2017-2021.