Strasz h. Pałuka (zm. między 1242 a 1257), kasztelan ujski.
Pierwszy raz wystąpił 23 V 1242 z tytułem kaszt. Ujścia jako świadek dokumentu wystawionego przez Jadwigę, wdowę po ks. wielkopolskim Władysławie Odonicu, i jej synów: Przemysła i Bolesława. Wszyscy pozostali urzędnicy, świadkujący na tym dokumencie, pełnili urzędy jeszcze z nominacji Odonica. Możliwe, że i S. godność tę otrzymał także od ks. Władysława, zwłaszcza że poprzedni kaszt. ujski Domarat (1233–4) był od r. 1235 sędzią Odonica i S. mógł wówczas objąć opróżnioną przez niego kasztelanię. Niewątpliwie S. należał do stronników Odonica, mającego w swoich rękach niewielkie terytorium z Ujściem i Nakłem, które objęli następnie jego synowie i ważną dla nich kaszt. ujską z pewnością obsadzili osobą zaufaną.
Wg Władysława Semkowicza, S. był tożsamy ze Straszem, synem Piotra, wymienionym w r. 1248 wśród świadków dokumentu ks. Przemysła I dla klasztoru cystersów w Łeknie. Identyfikacja ta nie wydaje się pewna, gdyż w licznym gronie świadków S. wymieniony jest na dość odległym miejscu i bez tytułu urzędniczego, po innych Pałukach nie piastujących urzędów i zaraz po Zbylucie, synu Strasza, identyfikowanym przez Semkowicza najpewniej słusznie z synem S-a. Zmarł S. zapewne przed 25 VIII 1257, gdy pojawił się nowy kaszt. ujski Przecław (z Żernik?).
Jako zmarły był S. wspomniany w dokumencie z 25 VII 1286, wystawionym przez jego syna Zbyluta, który potwierdził nadanie przez ojca klasztorowi w Łeknie dziedziny Koninek (koło Łekna). Zbylut w l. 1283–92 kaszt. nakielski, a potem (1296) gnieźnieński, otrzymał 8 V 1301 od klasztoru w Łeknie dziedzinę Słupowo (koło Kcyni), w zamian dał cystersom swe dziedziny w kaszt. spicymierskiej, tj. Zbylczyce, Grodzisko i część w Spratkowicach (wieś ta obecnie nie istnieje).
Urzędnicy, I/1; – Bieniak, Wielkopolska, s. 166; Semkowicz W., Ród Pałuków, Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz. T. 49: 1907 s. 41–2, 58, 60, 63–6, 71, 79, 84, tabl. 4; – Kod. Wpol., I nr 233, 272, 521, 544, 567, II nr 620, 659, 670, 685, 745, 756, 838 (tu i w Kod. Wpol., IV pieczęć XXX, błędny opis pieczęci z r. 1301 jako należącej do Zbyluta, zamiast ks. opawskiego Mikołaja I, star. Wacława II).
Grażyna Rutkowska