Szaszkiewicz Włodzimierz (Szaszkewycz Wołodymyr) (1839–1885), prawnik, urzędnik, ukraiński pisarz i publicysta.
Ur. 7 IV we wsi Niestanice (pow. Kamionka Strumiłowa), był synem Markiana (zob.) i Julii z Kruszyńskich. Rodzina mieszkała w parafii ojca Nowosiółki Liskie; po jego śmierci w r. 1843 osiadł S. wraz z matką na plebanii dziadka, ks. Teodora Kruszyńskiego (1785–1866), proboszcza greckokatolickiego we wsi Derewnia (pow. żółkiewski).
Pierwsze nauki pobierał S. u dziadka Kruszyńskiego oraz, razem z dziećmi wiejskimi, u miejscowego diaka. Od r. 1845 uczył się w szkole normalnej dominikanów w Żółkwi, ale po ukończeniu z wyróżnieniem pierwszej klasy zachorował i odtąd przez półtora roku kształcił się w domu pod kierunkiem zatrudnionego przez dziadka działacza ruskiego Klemensa Merunowicza. W r. 1849 został przyjęty do trzeciej klasy szkoły normalnej we Lwowie, a po ukończeniu klasy czwartej kontynuował naukę w r. 1851 w lwowskim niemieckojęzycznym II Gimnazjum typu klasycznego, tzw. dominikańskim (od r. 1852 II Państw. Niemieckie Wyższe Gimnazjum). W r. 1855 przeniósł się do prowadzonych równolegle klas z polskim językiem nauczania. Razem z Korneliuszem Ustjanowiczem założył w Gimnazjum w r. 1857 ruskie kółko samokształceniowe. Prawdopodobnie od r. 1858 jednym z jego nauczycieli był Emilian Ogonowski (Omelian Ohonowski). W r. 1859 zachorował S. na płuca; w celu zaleconej przez lekarza zmiany klimatu mieszkał od jesieni 1859 do lata 1860 u stryja, Antoniego Szaszkiewicza, w Budapeszcie. Po powrocie do Lwowa zadebiutował wierszami w redagowanym przez Bohdana Didyckiego almanachu „Zorja Halyc’kaja jako album na god 1860” (Lw.). Poezje publikował też w wydawanym od r. 1861 lwowskim czasopiśmie „Slovo”. Dn. 22 VII t.r. zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości i we wrześniu zapisał się na Wydz. Prawa Uniw. Lwow. Był tam jednym z założycieli organizacji samokształceniowej grupującej studentów ukraińskiego pochodzenia, tzw. Hromady «Sicz» (wzorowanej na «starej» Hromadzie kijowskiej). Wśród jej działaczy była aktywna grupa początkujących poetów, w której obok S-a czołową rolę odgrywali Ksenofont Kłymkowicz i Fedir Zarewicz, uważający się za kontynuatorów i naśladowców twórczości Markiana Szaszkiewicza, dlatego też zwanych Drugą Ruską Trójcą. Żywo reagując na aktualne wydarzenia polityczne, w r. 1861 skierował S. dziękczynny wiersz do ks. Antoniego Mohylnickiego, domagającego się w Radzie Państwa równych praw dla Ukraińców galicyjskich (Homin Molodoj Rusy. Stich stavlenyj imeniem rus’koj molodiežy z pryčyny slova vyhološonoho našym poslom Prep. Antoniem Mohylnyckim v dumi deržavnoj v Vidni 27 čyrvnja 1861 roku v dokaz blahodarnosti i hlubokoho počytanja, L’viv). Dn. 9 I 1862 deklamował swe wiersze na zebraniu założycielskim lwowskiego tow. kulturalnego «Rus’ka Besida». Z pomocą posła do Sejmu Krajowego Juliana Ławrowskiego zaczął t.r. wydawać z Kłymkowiczem i Zarewiczem tygodnik „Večernici”, organ tzw. Młodej Rusi, podkreślającej jedność i odrębność narodu ukraińskiego pod zaborem austriackim i rosyjskim. Wiersz S-a Ne čužoj my šukajem, a svojej voli... stał się hymnem «Młodej Rusi». S. podpisywał tygodnik najpierw jako «główny pracownik», a od lutego 1863 jako redaktor odpowiedzialny i wydawca. Opublikował w nim czternaście wierszy, kilka fragmentów poematu Černa, kniahynia Černihovska, traktujący o najazdach tatarskich na Ruś, oraz trzy przekłady wierszy H. Heinego. Dn. 15 VI t.r. wydawanie czasopisma zostało z powodów finansowych zawieszone. T.r. opublikował S. we Lwowie tomik poetycki Zilnyk (wyd. następne, Lw. 1966), zawierający dwadzieścia wierszy pod wspólnym tytułem Dribni kvity (do jedenastu z nich skomponował muzykę w r. 1869 ks. Mychajło Werbycki), poemat Černa, kniahynia Černihovska oraz przekłady poezji Heinego. W r. 1863 zaczął wydawać czasopismo satyryczne „Dulja”, ale z powodu braku środków finansowych zdołał wydać tylko jeden numer. Planując małżeństwo, podjął we wrześniu t.r. pracę jako zastępca nauczyciela języka niemieckiego w Wyższej Szkole Realnej we Lwowie. Na początku r. 1864 ponownie zachorował na płuca; zdołał ukończyć czwarty semestr studiów, ale zrezygnował z ożenku i studia przerwał.
Na zaproszenie krewnego Grzegorza Szaszkiewicza (zob.) wyjechał S. na początku stycznia 1865 do Wiednia i podjął dalsze studia na Wydz. Prawa tamtejszego uniwersytetu (uczęszczał również na wykłady slawisty F. Miklošiča). Współpracował z wychodzącym w Wiedniu czasopismem „Vistnyk dlja rusynov avstrijskoj deržavy”. Napisał czteroaktowy melodramat Syla ljubovy (niewyd., premiera 8 VI t.r. we Lwowie, w teatrze «Rus’ka Besida») oraz rozpoczął pracę nad dramatem historycznym Tymko Chmielnyc’kyj (nieukończony). Już w poł. t.r. był z powrotem we Lwowie, gdzie ponownie podjął studia na Wydz. Prawa Uniw. Lwow. We współpracy z Ołeksandrem Konyskim rozpoczął 1 I 1866 wydawanie we Lwowie literacko-naukowego tygodnika „Rusałka”, propagującego ideę ukraińskiej solidarności narodowej; zadłużony tygodnik upadł w kwietniu t.r., a S. popadł w długi i przeniósł się do Derewni, gdzie matka odziedziczyła część ziemi i zbudowała dom. W r. 1867 wszedł w skład redakcji powstałego z inicjatywy namiestnika Galicji Agenora Gołuchowskiego ukraińskojęzycznego czasopisma „Ruś”, które miało być przeciwwagą dla obozu moskalofilskiego i propagować współdziałanie Ukraińców galicyjskich z Polakami. W piśmie prowadził stałą rubrykę autorską pt. Korespondencija z Mostov Velyckich. Po upadku „Rusi” współpracował z czasopismem „Pravda”, gdzie w r. 1869 opublikował kilka wierszy, m.in. w nr 10 Vinec’ na mohylu T. Ševčenkovoj upletenyj. Przygotowywał do druku utwory ojca oraz działał na rzecz kultywowania jego pamięci wśród społeczności galicyjskiej.
W maju 1869 złożył S. ostatnie egzaminy na Wydz. Prawa Uniw. Lwow. i dzięki poparciu Ławrowskiego podjął w czerwcu praktykę w Sądzie Krajowym we Lwowie. Jednakże z powodu trudnej sytuacji materialnej zrezygnował z kariery sądowej i od początku r. 1870 praktykował w Krajowej Dyrekcji Skarbu z oddelegowaniem do Powiatowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie; 28 III t.r. złożył przysięgę urzędnika państwowego i rozpoczął pracę zawodową. Równocześnie wstąpił t.r. do lwowskiego tow. «Proswita» i na jego zamówienie przygotował dwie czytanki dla dzieci wiejskich, wydane w popularno-oświatowej serii „Zorja” (L’viv 1871, 1872). Opublikował kilka opowiadań, m.in. Čomu bida dosy chodit po sviti (L’viv 1872) oraz Pimsta i velykodušije („Pravda” 1872 nr 5). Ostatnim jego utworem był wiersz Žal vahy ne maje (tamże). We wrześniu 1872 awansował na koncepistę w Powiatowej Dyrekcji Skarbu w Tarnopolu. Przegrany proces o długi „Rusałki” pozbawił go w r. 1872 skromnego majątku. Niesłusznie oskarżony o sympatie prorosyjskie, podczas gdy współpracował w Tarnopolu z polskimi organizacjami postępowymi, został przeniesiony w r. 1874 do Powiatowej Dyrekcji Skarbu w Kołomyi. Corocznie, bez powodzenia, składał podania o przeniesienie do Lwowa, lub innego miasta Galicji Wschodniej. Od r. 1876 pracował w Powiatowej Dyrekcji Skarbu w Tarnowie. Na prośbę Ogonowskiego napisał w r. 1877 autobiografię do przygotowywanej przez niego syntezy dziejów literatury ukraińskiej (Ohonovs’kij O., „Istorija literatury rus’koj” L’viv 1889). W r. 1883 przeszedł S. na emeryturę, po czym wrócił do Lwowa. Chory od r. 1884 na gąbczaste zmiękczenie mózgu, zmarł 16 II 1885 we Lwowie. Jego prochy przeniesiono w r. 1908 do grobu rodziców na cmentarzu Łyczakowskim.
S. rodziny nie założył.
Fot. w Mater. Red. PSB; – Dovidnyk z istoriï Ukraïny, Kyïv 2001 s. 1075; Enc. of Ukraine, IV 620; Encyklopedija ukraïnoznavstva, Paris–New York 1976 X 3797; Ternopil’skyj encyklopedyčnyj slovnyk, Ternopil’ 2008 III 625–6; – Cehlins’kyj H., Otec’ i syn, „Zorja” 1887 nr 8; Dysak F., V. Šaškevyč u hazety „Osnova” (1870–1872), w: Zbirnyk prac’ naukovo-doslidnoho centru periodyky L’vivs’koï naukovoï biblioteki im. V. Stefanyka Ukraïny, L’viv 2000 VII; Mudryj M., Halyc’ky narodovcy v 60-ch rr. XIX st. sproba modernizacyï ukraïns’koï nacyonal’noï ideï, „Moloda nacja, al’manach” Kyïv 1996 nr 3 s. 213–19; Ohonovs’kyj O., Istorija literatury rus’koï (ukraïns’koï), L’viv 1889 č. 2; Sereda O., Hromady rannych narodovciv u Schidnyï Halyčyni (60-ti roky XIX stolittja), w: Ukraïna: kul’turna spadščyna, nacional’na svidomist’, deržavnist’, L’viv 2001 IX; tenże, Volodymyr Šaškevyč u rann’omu narodovec’komu rusi 60-ch rokiv XIX st., „Šaškevyčiana, nova seryja” (L’viv–Borodi–Winnipeg) T. 3–4: 2000; Šach S., O. Markijan Šaškevyč ta halyc’ke vydrodžennja. Juvylejne vydannja u 150-littja narodyn poeta, Paryž–Mjunchen 1961; V erbyc’kyj M., Lidertafel’ – pisni dlja čolovičech kvartetiv (Mlyny, 1863–1869 rr.), Ed. V. Polypovyč, Peremyšl 2008; – Barvins’kyj O., Pamjaty Volodymyra Šaškevyča (z nahody perenesennja ego moščyj do rodynnoï hrobnicy), „Ruslan” 1908 nr 240; tenże, Spomyny z moho žyttja, N’ju Jork–Kyïv 2004 č. 1–2; Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr [...] 1861–1869, Lemberg 1861–9; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1870–82; Tvory Leonida Hlibova, Ksenofonta Klimovyča, Volodymyra Šaškevyča, L’viv 1911; Voznjak M., Nedrukovana avtobiohrafija Volodymyra Šaškevyča, „Nedilja” 1911 nr 34–36; – Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny we Lw.: F. 201 op. 4a spr. 3332; L’vivs’ka naukova biblioteka im. V. Stefanyka we Lw.: F. 2 op. 12, F. 2 (Narodnij Dim) op. 2 spr. 304 (świadectwo gimnazjalne S-a), F. 11 spr. 3875 (listy S-a do O. Barwińskiego).
Ołena Arkusza i Stanisław Stępień