Uniwersytet powołany został obwieszczeniem Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej, które przewidywało że z dniem 1 kwietnia 1919 roku powstanie Wydział Filozoficzny „jako zaczątek Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu”.  Wszechnicę Piastowską, bo taka była pierwotna nazwa uczelni, wsparli profesorowie z innych ośrodków akademickich w kraju, tj. z Krakowa, Lwowa, Wilna i Warszawy. 5 kwietnia na pierwszym posiedzeniu Wydziału Filozoficznego wybrano na rektora lekarza prof. Heliodora Święcickiego. Obok niego walnie do powstania uczelni przyczynili się archeolog Józef Kostrzewski, historyk Stanisław Kozierowski i filozof Michał Sobeski. Uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego odbyła się 7 maja. Inauguracyjny wykład pt. „Z dziejów uniwersytetów w Polsce” wygłosił prof. Kazimierz Tymieniecki. Na wniosek senatu uczelni minister byłej dzielnicy pruskiej, Władysław Seyda, w rok później postanowił, że urzędowa nazwa uczelni brzmieć będzie Uniwersytet Poznański. W 1955 roku patronem uniwersytetu został Adam Mickiewicz.

W tym samym kwietniu 1919 r. powstała także Akademia Górnicza w Krakowie (która po wojnie przemianowana została na Akademię Górniczo-Hutniczą). Tworzyły się też liczne instytucje kultury, m.in. Muzeum Narodowe w Poznaniu.

(na zdjęciu: inauguracja roku akademickiego na uniwersytecie w Poznaniu w okresie międzywojennym, źródło: NAC)