INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Maciej Leniek z Rokitnicy h. Rawicz  

 
 
ok. 1545 - 1609
Biogram został opublikowany w 1972 r. w XVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Leniek Maciej z Rokitnicy h. Rawicz (ok. 1545–1609), rotmistrz, kasztelan dorpacki. Pochodził z rodziny osiadłej z dawna w Rawskiem. Miał swoje udziały we wsiach Żdżary i Rokitnica w pow. rawskim. Prawdopodobnie zaczynał służbę publiczną jako dworzanin królewski. Brał udział w obleganiu Gdańska 1577 r. Jako rotmistrz występował od r. 1580, biorąc w tym charakterze udział w końcowym etapie wojny inflanckiej, tj. w kampaniach: wielkołuckiej (1580) i pskowskiej (1561–2). Dowodził wtedy rotą husarską, 150-konną. W czasie oblegania Pskowa zabezpieczał tereny furażowania przed wypadami wojsk rosyjskich. Najpierw w połowie października 1581 r. udał się wraz z rotmistrzem Szymonem Deniską pod Gdów, zaś w końcu tego miesiąca wszedł w skład oddziału Jerzego Farensbacha (600 jazdy), który 29 X rozbił nagłym atakiem silny wypad przeciwnika, podjęty z obwarowanego klasztoru w Pieczarach. Trudno z całą pewnością stwierdzić, czy uczestniczył w nieudanym oblężeniu samego klasztoru.
Po zawarciu rozejmu wysłano L-a do odbioru zaników inflanckich: Wolmaru (Valmiery), Rumborku (Rauny), Trykatu i Gawii. Od początku kwietnia 1582 r. został komendantem zamku Oberpahlen, przeniesiony w lipcu t. r. do Nowogródka Inflanckiego (Vastseliin). Już 15 I 1583 r. nadano mu tamtejsze starostwo, leżące przy granicy moskiewskiej na ważnym szlaku Ryga–Psków–Nowogród Wielki. Z tej racji L. miał obowiązek pełnienia stałej straży oraz prowadzenia działalności wywiadowczej w Rosji. W czasie bezkrólewia po śmierci Batorego strzegł pogranicza rosyjsko-inflanckiego, dowodząc tu oddziałem jazdy, miał też wówczas odegrać jakąś rolę w zatargu z Rygą (1585–9). (Bartoszewicz podaje mylnie, że L. «poskromił bunt ryżan»). W nagrodę otrzymał 18 III 1589 r. starostwa ikskilskie i kircholmskie. Zapewne te zasługi i protekcja Lwa Sapiehy, kanclerza w. lit., z którym L. był spowinowacony, przyczyniły się do dalszej kariery L-a w następnych latach. W r. 1590 został poborcą podatkowym w Kieskiem (Wendeńskiem), w 1595 szafarzem poborów w Inflantach, w r. 1598 kasztelanem dorpackim. Dn. 1 V 1600 r. król nadał mu dobra w Ikskilskiem po burmistrzu ryskim.
W r. 1600 w zastępstwie nieobecnego M. Dembińskiego był dowódcą jazdy polskiej, a więc zastępcą J. Farensbacha czy też współdowódcą; znajdował się zapewne przy nim w czasie całej inflanckiej kampanii jesiennej 1600 r., prawdopodobnie biorąc udział w kształtowaniu się planów kampanii – wybitnego dzieła staropolskiej sztuki wojennej. Zapewne miał L. znaczny udział w zwycięstwie pod Karksi 29 (?) X t. r. Wynagrodzono go 20 VIII 1601 r. starostwem ryskim. W początkach grudnia 1600 r. L. odjechał z Inflant dla poratowania zdrowia. Prawdopodobnie wziął jeszcze udział w kampanii zimowej 1601–2 (1 II 1602 znajdował się w Rydze), jesienią 1602 r. jego piechota stanowiła załogę Nowogródka Inflanckiego, zapewne jednak choroba zmusiła go do zrezygnowania ze służby wojskowej.
Schyłek życia spędził L. w Rawskiem, uczestnicząc w życiu politycznym; prawdopodobnie brał udział w sejmiku relacyjnym rawskim wiosną 1606 r. Sejm 1607 r. wyznaczył go lustratorem dla Mazowsza i Podlasia. W czasie rokoszu stanął po stronie króla, w czerwcu 1606 r. towarzyszył Zygmuntowi III w jego podróży z Warszawy do Krakowa. Żoną L-a była od r. 1585 Teodora Sapieżanka, córka Iwana, starosty drohiczyńskiego, a siostra Lwa, kanclerza w. lit. Miał z nią jedyną córkę Annę, wydaną za Zbigniewa Sienieńskiego, kaszt. lubelskiego. W r. 1605 za zezwoleniem króla L. przekazał im swoje dobra w Inflantach; dobra w Rawskiem oddał w dożywocie żonie. L. zmarł w r. 1609 (żył jeszcze w marcu t. r.); pochowany w kościele w Żdżarach.

Płyta nagrobna z postacią L-a w kościele paraf. w Żdżarach (pow. rawsko-mazowiecki); – Boniecki; Bartoszewicz J., Tomasza Święckiego historyczne pamiątki, W. 1858 I 343–6; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; Kieszkowski W., Powiat rawsko-mazowiecki. Inwentarz topograficzny, w: Zabytki sztuki w Polsce, W. 1939 II 173; – Górski K., Druga wojna Batorego z W. Ks. Moskiewskim, „Bibl. Warsz.” 1892 t. 4 s. 15; tenże, Trzecia wojna Batorego…, tamże s. 252, 254; Herbst S., Wojna inflancka 1600–1602, W. 1938; Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce. Studium z dziejów walki przeciw kontrreformacji. Cz. 1. Od Stężycy do Janowca, Wr. 1960; Sapiehowie, Materiały historyczno-genealogiczne i majątkowe, Pet. 1890 I–III; – Arch. Zamojskiego, II–III; Heidenstein R., Dzieje Polski od śmierci Zygmunta Augusta, Pet. 1857 II 434; Piotrowski J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, Wyd. A. Czuczyński, Kr. 1894; Script. Rer. Pol., VIII; Źródła Dziej., XI, XVI 170; – AGAD: ASW dz. 86 rkp. 31 fasc. X, XIV.
                                                                                                                                                                                                                               Wiesław Majewski

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Druga połowa XVI wieku

Druga połowa XVI wieku, a przede wszystkim interesujący nas okres panowania ostatniego Jagiellona – Zygmunta Augusta – to okres dominacji wojsk zaciężnych, co przekładało się na konieczność......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.