Biogram Postaci z tego okresu
 Karol Maciej Szymanowski      "Portret Szymanowskiego" Stanisława Ignacego Witkiewicza (frag.)

Karol Maciej Szymanowski  

 
 
Biogram został opublikowany w L tomie Polskiego Słownika Biograficznego w latach 2014-2015.
 
 
 
Spis treści:
 
 
Biogram naukowy jest dostępny wyłącznie w drukowanej wersji PSB. Zapraszamy do zapoznania się z innymi dostępnymi materiałami.
 
 
 

Szymanowski Karol, ur. 3 X 1882, Tymoszówka (Ukraina), zm. 29 III 1937, Lozanna, brat Stanisławy Szymanowskiej-Korwin, kompozytor, także pianista, pedagog muzyczny i autor pism publicystyczno-muzycznych i literackich; uznawany za największego twórcę w muzyce polskiej po F. Chopinie. Naukę muzyki rozpoczął pod kierunkiem ojca, następnie uczył się u swego krewnego, pianisty G. Neuhausa. Już jego pierwsze kompozycje (9 Preludiów 1900 i 4 Etiudy na fortepian 1902, 6 Pieśni do słów K. Przerwy Tetmajera 1902) świadczyły o wybitnym talencie kompozytorskim. W 1901–05 Sz. studiował w Warszawie — kompozycję u M. Zawirskiego i Z. Noskowskiego. W 1905 przyłączył się do grupy młodych kompozytorów (G. Fitelberg, L. Różycki, A. Szeluto), zw. ® Młodą Polską. Lata I wojny światowej spędził w Tymoszówce i na okresowych podróżach koncertowych z P. Kochańskim do Kijowa, Moskwy i Petersburga. W 1927–29 był dyrektorem Konserwatorium, a 1930–32 rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie; 1929 otrzymał Państwową Nagrodę Muzyczną. Przyjaźnił się z wieloma artystami polskimi i obcymi, zwłaszcza z muzykami (Kochański, A. Rubinstein, Fitelberg). Wiele podróżował, m.in.: 1914 do Włoch, na Sycylię i do północnej Afryki, 1921–22 do Stanów Zjednoczonych, Londynu i Paryża (w ramach tournée koncertowego), 1933–36 do większości krajów Europy, niekiedy jako wykonawca partii fortepianowej w swej IV Symfonii. Dzięki częstszym od 1922 pobytom wypoczynkowym w Zakopanem (mieszkał tam m.in. w willi Atma, gdzie obecnie mieści się muzeum jego imienia) zwrócił uwagę na folklor podhalański, który wykorzystał we własnej twórczości, podobnie jak folklor kurpiowski, poznany z publikacji W. Skierkowskiego (Puszcza kurpiowska w pieśni 1928). Zmarł na gruźlicę gardła w sanatorium w Lozannie. Został pochowany w krypcie kościoła Archanioła i Św. Stanisława Bpa na Skałce w Krakowie.

Twórczość Sz. jest zwykle dzielona na 3 okresy: wczesny (do wybuchu I wojny światowej), środkowy, zw. impresjonistycznym (do ok. 1923) i późny, zw. narodowym. We wczesnym okresie kompozytor ulegał wpływom Chopina i A. Skriabina, zwłaszcza w swych utworach fortepianowych (Wariacje b-moll 1903, Wariacje na polski temat ludowy h-moll 1904, I Sonata c-moll 1904, II Sonata A-dur 1911), oraz późnoromantycznej muzyce kompozytorów niemieckiej (R. Wagner, R. Strauss, M. Reger), przede wszystkim w twórczości orkiestrowej (I Symfonia f-moll 1907, II Symfonia B-dur 1910, w której dokonał syntezy formy sonatowej, wariacji i fugi). Powstało też wtedy wiele pieśni (m.in.: 3 Fragmenty z poematów J. Kasprowicza 1902, Łabędź do słów W. Berenta 1904, 2 cykle do słów T. Micińskiego 1905–09, 2 cykle do słów poetów niemieckich 1907, Pieśni miłosne Hafiza do parafraz H. Bethgego wg tekstów perskich 1911) i 1-aktowa opera Hagith wg dramatu F. Dörmanna (1913, wystawienie Warszawa 1922).

Podróż Sz. 1914 do krajów śródziemnomorskich oraz do Londynu i Paryża zrodziła zafascynowanie egzotyką kultur Wschodu i starożytności, a także muzyką impresjonizmu francuskiego, zwłaszcza C. Debussy’ego i M. Ravela; kompozytor porzucił rozbudowany wagnerowski aparat orkiestrowy i neoromantyczną harmonikę, a zainteresował się możliwościami kształtowania barw dźwiękowych. Powstały m.in.: 2. seria Pieśni miłosnych Hafiza na głos i orkiestrę (1914), Nokturn i Tarantella na skrzypce i fortepian (1915), Pieśni księżniczki z baśni do słów Z. Szymanowskiej (1915), Pieśni Muezzina Szalonego do tekstu J. Iwaszkiewicza (1918, z motywami orientalnymi, także muzycznymi), a przede wszystkim oparte na programie pozamuzycznym i wyrosłe z zainteresowania kulturą antyku i impresjonizmem cykle utworów fortepianowych Metopy (1915) i Maski (1916) oraz Mity na skrzypce i fortepian (1915). Zwieńczeniem tego okresu stały się: III Symfonia „Pieśń o nocy” na orkiestrę, organy, tenor solo i 4-głosowy chór, do tekstu Dż. Rumiego (1916), I Koncert skrzypcowy (1916) i opera Król Roger do libretta Iwaszkiewicza i kompozytora (Warszawa 1926).

Narodowy okres twórczości Sz. rozpoczęły cykle pieśni na głos i fortepian: Słopiewnie do słów J. Tuwima (1921) i Rymy dziecięce do słów K. Iłłakowiczówny (1923). Stylizacja folkloru góralskiego, wyzyskanie jego cech melicznych, rytmicznych i tonalnych przejawiła się w 20 Mazurkach na fortepian (1926) i w balecie Harnasie do libretta Iwaszkiewicza i J.M. Rytarda (1933, wystawionym Praga 1935, Paryż 1936). Opracowaniem autentyków ludowych były Pieśni kurpiowskie (6 na chór a cappella i 12 na głos i fortepian 1929). Po archaizację i stylizację dawnych form muzyki kościelnej sięgnął Sz. w Stabat Mater na głos solo, chór mieszany i orkiestrę (1926), a później w Veni Creator (1930) i 2 fragmentach z Litanii do Marii Panny na sopran, chór żeński i orkiestrę, do słów J. Lieberta (1933). Skomponował w tym okresie także pieśni do słów J. Joyce’a (1926).

Inne kompozycje Sz.: orkiestrowe (Uwertura koncertowa E-dur 1905, IV Symfonia koncertująca na fortepian i orkiestrę 1932), II Koncert skrzypcowy (1933), muzyka kameralna (2 kwartety smyczkowe 1917–27), na skrzypce i fortepian (Sonata d-moll 1904, Romans D-dur 1910, 3 Kaprysy Paganiniego 1918), na fortepian (Fantazja C-dur 1905, Preludium i fuga cis-moll 1905, III Sonata 1917, 12 Etiud 1916), kantaty Agawe i Demeter (1917), cykle pieśni (m.in. Barwne pieśni do słów poetów niemieckich 1910), balet Mandragora (1920); także pisma muzycznego i literackiego, m.in. powieść Efebos (1918), zawierająca etyczno-estetyczne credo kompozytora, oraz artykuły publicystyczne i listy, zebrane, opracowane i wydane przez Z. Chylińską w Pismach (t. 1–2 1984–98) i Korespondencji z 1903–37 (t. 1–4 1982–2002).

K. Michałowski Karol Szymanowski. Katalog tematyczny dzieł i bibliografia, Kraków 1967;

tegoż Karol Szymanowski. Bibliografia 1967–1991. Dyskografia 1981–1991, Kraków 1993.

S. Golachowski Karol Szymanowski, Warszawa 1948;

T. Chylińska Karol Szymanowski i jego muzyka, Warszawa 1990;

T.A. Zieliński Szymanowski, liryka i ekstaza, Kraków 1997.

J. Samson The Music of Karol Szymanowski, London 1980.

 

Treść biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).

 
 

Powiązane zdjęcia

 

Kalendarium

1882

03 X

rodzi się w Tymoszówce na Ukrainie w starej polskiej rodzinie szlacheckiej 
1892

rozpoczyna naukę w szkole muzycznej swojego wuja Gustawa Neuhausa w Elizawetgradzie
1901

rozpoczyna studia kompozytorskie w Warszawie
1902

komponuje „4 Etiudy na fortepian”  i „6 Pieśni” do słów Kazimierza Przerwy Tetmajera, które przynoszą mu uznanie krytyków
1903

podczas pobytu w Berlinie poznaje Richarda Straussa, który stanie się potem jego mistrzem
1905

odbywa wspólnie z Witkacym swoją pierwszą podróż do Włoch, przyłącza się do grupy młodych kompozytorów zwanych „Młodą Polską”
1906

w Warszawie i Berlinie obywają się koncerty Spółki Nakładowej Młodych Kompozytorów Polskich, której był współzałożycielem
1908

zaprzyjaźnia się z przemysłowcem i mecenasem sztuki Stefanem Spiessem, który będzie potem wspierał go finansowo
1912

zawiera kontrakt z firmą Universal Edition w Wiedniu
1913

od podróży do Wiednia rozpoczyna się jego oczarowanie muzyką Igora Strawińskiego
1914

podróżuje ze Stefanem Spiessem do Włoch i północnej Afryki, co zapoczątkuje okres jego twórczości inspirowanej orientem i antykiem
1915

mieszka i komponuje w rodzinnej Tymoszówce, gdzie pozostanie do końca wojny  
1917

rozpoczyna pracę nad opartą na motywach autobiograficznych powieścią „Efebos”, którą dedykował swojemu kochankowi Borysowi Kochno, a która nigdy nie zostanie w całości opublikowana
1919

przyjeżdża z Tymoszówki na Ukrainie do niepodległej Polski
1920

zwraca się w swej twórczości w kierunku narodowym, ludowym i folkloru podhalańskiego, pracuje nad cyklem pieśni „Słopiewnie” do słów Juliana Tuwima
1921

 zamieszkuje wraz z matką i rodzeństwem w Bydgoszczy, wyjeżdża na tournée koncertowe do Stanów Zjednoczonych, Londynu i Paryża
1922

zaczyna przyjeżdżać na wypoczynek do Zakopanego, gdzie mieszka w willi "Atma"
1924

kończy pracę na operą „Król Roger”
1927

zostaje pierwszym rektorem Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego
1929

otrzymuje Państwową Nagrodę Muzyczną
1930

zostaje rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, z powodu gruźlicy na stałe przenosi się do willi "Atma" w Zakopanem
1933

rozpoczyna podróże artystyczne po Europie, które będzie odbywał przez 3 lata
1934

11 XI

otrzymuje Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
1937

29 III

umiera na gruźlicę w sanatorium w Lozannie

02 IV

 prezydent Ignacy Mościcki nadaje mu pośmiertnie Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski

07 IV

w Krakowie odbywa się jego pogrzeb, zostaje pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
Biogram zrealizowany w ramach programu "Niepodległa". niepodlegla.PNG

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Alfred Loth

1882-03-07 - 1967-05-01
inżynier mechanik
 

Zygmunt Okoniewski

1877-03-04 - 1936-03-23
inżynier elektryk
 

Czesław Apolinary Szczepański

1885-07-20 - 1961-08-16
sędzia
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jerzy Toeplitz

1909-11-24 - 1995-07-24
historyk kina
 

Jerzy Tadeusz Ficowski

1924-09-04 - 2006-05-09
poeta
 

Janina Maria Wilczówna

1917-03-21 - 1979-09-17
aktorka filmowa
 

Adam Piłsudski

1869-09-25 - 1935-12-16
wiceprezydent Wilna
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.