Dąbrowska Maria, ur. 6 X 1889, Russów k. Kalisza, zm. 19 V 1965, Warszawa, pisarka, publicystka. W 1907–14 studiowała za granicą nauki przyrodnicze, ekonomiczne i socjologiczne; brała udział w ruchu niepodległościowym i ludowym, propagowała idee spółdzielczości w duchu społecznych i moralnych koncepcji E. Abramowskiego. Działaczka ZZLP i Pen Clubu, w okresie międzywojennym występowała przeciw ograniczaniu swobód obywatelskich i metodom stosowanym wobec więźniów politycznych (m.in. odmówiła 1935 przyjęcia Złotego Wawrzynu PAL, a 1937 i 1938 członkostwa PAL); w czasach powojennych przeciwstawiała się metodom polityki kulturalnej, zwłaszcza działalności cenzury (sygnatariuszka Listu 34 z 1964). Autorka tetralogii Noce i dnie (Bogumił i Barbara 1932, Wieczne zmartwienie 1932, Miłość 1933, Wiatr w oczy 1934), uznanej za najwybitniejsze dzieło realistycznej prozy polskiej XX w.; ukazała w niej w rozległej perspektywie epickiej proces formowania się inteligencji zawodowej ze zdeklasowanej szlachty w okresie 1863–1914. Cykl ten, mający cechy powieści rodzinnej (opartej w znacznej mierze na wspomnieniach domowych) i środowiskowo-obyczajowej, jest utworem o bogatej treści psychologicznej i filozoficznej, ukazującym człowieka w jego wysiłkach nadania codziennemu bytowaniu wyższej racji istnienia — przez pracę, kontakt z naturą, bliskość z innym człowiekiem; z materiałów gromadzonych do Nocy i dni wyrosły opowiadania Znaki życia (1938) i utwór powieściowy Domowe progi (1969). Nową próbą epickiego ujęcia współczesnych losów polskiej inteligencji twórczej miała być niedokończona (doprowadzona do 1944) powieść Przygody człowieka myślącego (1970). Ponadto opowiadania poświęcone wsi: oparty na wspomnieniach Dąbrowskiej cykl Uśmiech dzieciństwa (1923), zbiór Ludzie stamtąd (1926) ukazujący życie służby folwarcznej, opowiadania z tomu Gwiazda zaranna (1955), m.in. Na wsi wesele, obrazujące powojenne przemiany w ludzkiej świadomości; dramaty z historii Polski Geniusz sierocy (1939, wystawienie 1959) oraz Stanisław i Bogumił (1948, wystawienie 1966); utwory dla dzieci; publicystyka społeczna (Rozdroże — studium na temat zagadnień wiejskich 1937, Ręce w uścisku 1938), szkice Myśli o sprawach i ludziach (1956), eseistyka historycznoliteracka (Szkice o Conradzie 1959); przekłady; Dzienniki (t. 1–5 1988, wydanie 2 rozszerzone w 2 seriach t. 1–4 1996, t. 1–3 1999) są wnikliwym studium osobowości pisarki i zagadnień jej twórczości oraz panoramą życia kilku pokoleń Polaków od czasu I wojny światowej.
T. Drewnowski Rzecz russowska. O pisarstwie Marii Dąbrowskiej, Kraków 1981;
Księga kaliska. W stulecie urodzin Marii Dąbrowskiej, oprac. T. Drewnowski, Z. Libera, E. Steczek-Czerniawska, Kalisz 1996;
A. Mencwel Rdzeń, w: tegoż Przedwiośnie czy potop, Warszawa 1997.
Treść biogramu pochodzi z bazy wiedzy WN PWN, zobacz także: Encyklopedia PWN (https://encyklopedia.pwn.pl), Słowniki języka polskiego (https://sjp.pwn.pl), i Słowniki obcojęzyczne (https://translatica.pl).